Irish Class, April 9, 2018

Rang Gaeilge, 9ú lá mí Aibreáin 2018

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Seanfhocail

corr	bird, e.g. crane, stork, heron.	Suppose to be very vigilant
Ghoidfeadh sé an ubh ón chorr agus an chorr féin faoi dheireadh.	Someone who can steal an egg from one of these birds (and then get the bird itself) is stealthy indeed!
Torann mór ar bheagan olla.	Big noise for little wool.
Bíonn duilliúr állainn agus toradh searbh ar chrann na scéimhe.	Leaves are beautiful and fruit bitter on a tree of beauty

Dá bhfeicfeadh Leo Varadkar an doineann a chonaic na
‘Connemaras’ i Minnesota, chuirfeadh sé fios ar na Náisiúin Aontaithe!

doineann	storm, stormy weather
soineann	good weather
chuirfeadh sé fios ar na Náisiúin Aontaithe!	he would let the UN know

Ar mhuintir Chonamara ar mhachaire Mhinnesota a bhí
ár gcolúnaí ag cuimhneamh agus é ag éisteacht le
tuairiscí scanrúla ar na meáin faoin drochaimsir

machaire	plain	[land]
colúnaí	columnist
scanrú
ag éisteacht le tuairiscí scanrúla ar na meáin faoin drochaimsir	listening to scary reports in the media about the bad weather

• Ar an dream as Conamara a bhí á bpréachadh leis an bhfuacht thiar ar mhachaire Mhinnesota Mheiriceá in 1880 a
  bhí mise ag cuimhneamh agus mé ag éisteacht anseo i gConamara an lae inniu leis na tuairiscí scanrúla sna meáin
  chumarsáide faoin scráib shneachta a tháinig chomh fada le páirt d‘Éirinn.

  dream	body of people, group	m
  préach	perish
  fuacht	cold
  míle agus ocht gcéad agus ochtó	1880
  cumarsáid	Communication
  scráib shneachta	snow shower
  chomh fada	as long, so long

• Lena raibh de dhíocas ar thráchtairí agus iad ar a mbionda ag fógairt an drochscéala, agus ag tuar gur i ndonacht a
  rachadh sé, b‘fhurasta do dhuine a cheapadh gur i siléar in Aleppo a bheadh sé agus an chathair á scrios le buamaí
  thart timpeall air.

  Lena raibh	with all
  díocas	Eagerness, keenness	m
  tráchtaire	commentator
  ar a mbionda	doing their best
  fógairt	call, proclamation, announcement
  tuar	sign, omen
  donacht	badness, wretchedness; misfortune
  rachadh sé	he would go
  furasta	easy
  siléar	cellar
  cathair	city
  scrios	destruction, ruin
  le buamaí thart timpeall air	by the bombs around it

• Géarchéim náisiúnta a bhí inti, dúradh linn. Ar ndóigh ba ea mar gur i gContae Átha Cliath, agus sna contaetha
  thart air, is mó a bhí súil leis an drochaimsir.

  Géarchéim	crisis, emergency
  dúradh linn	we were told
  Ar ndóigh	of course
  is mó a bhí súil leis an drochaimsir	the most bad weather was expected

• Ach ar ais linn go dtí an dream as Conamara a bhí ar mhachaire Mhinnesota in 1880.

  dream	body of people, group	m
  machaire	plain	[land]

• Scéim a bhí ag Ardeaspag St. Paul, John Ireland, le daoine a thabhairt siar as cathracha Mheiriceá agus iad a lonnú
  ar thailte a raibh na bundúchasaigh díbeartha astu le tamall roimhe sin.

  Scéim	scheme
  le daoine a thabhairt siar as cathracha Mheiriceá	to bring people back [to church?] from American cities
  lonnú	stay; settlement
  talamh	Earth, ground, land	pl tailte
  bundúchasach	aborigine
  díbir	Drive out, banish, expel
  tamall roimhe sin	some time before

• B’fhacthas don easpag gur lú na hócáidí peaca a bheadh thiar ansiúd ná sna cathracha!

  B’fhacthas	it was seen
  easpag	bishop
  lú	less	beag
  ócáid	occasion
  lú	less	beag
  peaca	sin
  ansiúd	yonder

• Bhíodh sagart as Learpholl, an tAthair Nugent, ag teacht go Conamara san am agus mheas seisean gur deis mhaith
  a bhí sa scéim le saol nua a shocrú do dhaoine bochta as an taobh seo.

  Learpholl
  meas	opinion, estimation
  seisean	he	emph of sé
  deis	roght
  a bhí sa scéim le saol nua a shocrú do dhaoine bochta as an taobh seo	the scheme was to arrange a new life for poor people from this side

• Bhí cúrsaí go rí–dhona in iarthar Éireann an bhliain sin 1880—gorta ag bagairt aríst agus daoine á gcur as seilbh as
  éadan.

  míle agus ocht gcéad agus ochtó	1880
  Bhí cúrsaí go rí–dhona in iarthar Éireann an bhliain sin 1880	Things were very bad in the west of Ireland in the year 1880
  gorta	hunger, famine
  seilbh	Occupancy, possession

• Ach bhí an Land League bunaithe agus iadsan ag comhairliú do na tionóntaí gan imeacht thar sáile ach seasamh
  go daingean in aghaidh na dtiarnaí talún.

  bunaigh	found, eastablish
  comhairliú	Counselling, consultation
  tionónta	tenant	m
  sáile	ease, comfort	f
  sáile	Sea-water, sea	m
  seasamh	standing
  daingean	fortified, strong
  in aghaidh na dtiarnaí talún	against the landlords

• I mí an Mheithimh a troideadh Cath na Ceathrún Rua, an chéad chath i gCogadh na Talún, mar a thug
  Mícheál Mac Dáibhéid air.

  troideadh	was fought
  Cath	battle
  ceathrú	quarter	gs ceathrún
  an chéad chath i gCogadh na Talún	the first battle of the land wars
  gaol	relationship, kindred

• Trí lá i ndiaidh Chath na Ceathrún Rua sheol os cionn 300 duine as Conamara agus as Maigh Eo amach as calafort
  na Gaillimhe ar a mbealach go Meiriceá agus go Minnesota.

  calafort	port, harbor

• Bhí tithe agus sciobóil adhmaid réitithe rompu agus cuireadh bó bhainne ar fáil do chuile theaghlach. Treabhadh
  cuid den talamh roimh ré dóibh.

  scioból	barn
  réitithe rompu	prepared before them
  cuireadh bó bhainne ar fáil do chuile theaghlach	a milk cow was made avaiable for every household
  Treabhadh	plowing
  ré	stretch of [level] ground, row

• Scéim Rath Chairn a bhí inti i bhfad roimh an am d’fhéadfá a rá.

  Scéim	scheme, plan
  i bhfad roimh an am d’fhéadfá a rá	log before the time you would say

• Thug mé féin trí chuairt ar an áit ar lonnaíodh iad agus ní bréag ar bith a rá gur álainn an radharc an machaire
  réidh sin i lár an tsamhraidh. Ach scéal eile ar fad a bhí ann nuair a tháinig an sioc agus an sneachta ar an séú lá
  déag de mhí Dheireadh Fómhair.

  lonnaigh	stop, stay, settle	v p aut lonnaíodh
  bréag	lie, falsehood
  machaire	plain	[land]
  réidh	smooth, level
  sioc	frost
  séú lá déag	16th day

• Nuair a thit an teocht 10 gcéim faoi bhun an reophointe sa tír seo fógraíodh géarchéim náisiúnta láithreach. Chuaigh
  an teocht 40 céim faoi bhun an reophointe ansiúd.

  Faoi bhun	beneath
  reophointe	freezing point
  fógair	proclaim, announce	p aut fógraíodh
  géarchéim	emergency, crisis
  láithreach	present, immediate

• Bhí na cnoic shneachta 20 troigh ar airde ann, ní ba airde ná na traenacha. Ní túisce a bhíodh an ráille glanta ag fir
  oibre ná líonadh sé le sneachta aríst. B’éigean na traenacha a stopadh.

  ní ba	was more	p of níos
  ní ba airde ná na traenacha	higher than the trains
  túisce	Sooner, rather; first
  ráille	rail
  glanta	clean
  líonadh	filling
  B’éigean na traenacha a stopadh.	The trains had to be stopped

• Chaití tollán a ghearradh tríd an sneachta le dhul chomh fada leis an mbó sa scioból.

  tollán	tunnel

• Ba ghearr go raibh drochbhail ar mhuintir Chonamara. Comhairlíodh dóibh scraitheacha a chur leis na tithe i gcomhair
  an gheimhridh nuair a bhí an aimsir bhreá ann ach, ar chúis eicínt, níor thug siad aon aird ar an gcomhairle.

  drochbhail	Bad condition; bad circumstances
  Ba ghearr go raibh drochbhail ar mhuintir Chonamara.	The Connemara people were shortly in bad conditions
  comhairligh	advise, counsel	v p aut comhairlíodh
  scraith	straw
  i gcomhair	for, intended for
  cúis	cause, reason
  eicínt	some
  níor thug siad aon aird ar an gcomhairle	they did not pay any attention to the advice

• Bhí siad dallraithe leis an bhfuacht anois agus easpa bia orthu.

  dallraigh	blind, bedazzle, benumb [with cold]
  easpa	lack, want

• Tháinig na Protastúnaigh a bhí i Morris, baile in aice láimhe, i gcabhair orthu ach tharraing sé sin achrann leis an
  eaglais Chaitliceach. Thosaigh aighneas binbeach faoi sna nuachtáin ar fud Mheiriceá ar fad.

  Tháinig na Protastúnaigh a bhí i Morris,	the Protestants who were in Morris
  baile in aice láimhe	a nearby town
  i gcabhair orthu	in aid of them
  achrann	tangle, entanglement; quarrelling
  aighneas	argument, discussion
  binbeach	venomous, sharp
  sna nuachtáin ar fud Mheiriceá ar fad	the newspapers throughout America

• Aighneas a bhí ann nach gcuirfeadh aon iontas ar mhuintir Chonamara: chonaic siadsan an t-achrann a tharraing na
  ‘Soupers’ lena linn féin.

  aighneas	argument, discussion
  iontas	wonder, surprise
  achrann	tangle, entanglement; quarrelling

• Ba é deireadh na cúise gurbh éigean don Easpag Ireland na ‘Connemaras’, mar a tugadh orthu, a thabhairt isteach go
  St Paul. An ‘Connemara Patch’ a tugadh ar an áit ar lonnaíodh iad an iarraidh seo.

  cúis	cause, reason
  éigean	violence, force
  lonnaigh	stay; sojourn, settle	p aut lonnaíodh
  an iarraidh seo	this time

• Saol cathrach a bhí uathu agus ní fás cruithneachta ar an machaire.

  Saol cathrach a bhí uathu	A city life was what they wanted
  ní fás cruithneachta ar an machaire	not growing wheat on the plain
  machaire	plain	[land]

• Fuair siad obair ar an iarnród, agus ar bhealaí eile, agus rinne siad sách maith ina dhiaidh sin.

  iarnród	railroad

• Ach cuireadh droch-cháil ar mhuintir Chonamara de bharr nár éirigh leis an scéim. Tá trácht air sin i Minnesota fós.

  cuireadh droch-cháil ar mhuintir Chonamara de bharr nár éirigh leis an scéim	A bad reputation was put on the Conn. people by the failure of the scheme
  Tá trácht air sin	That is mentioned

• D’fhan muirín amháin as Cois Fharraige thiar mar sin féin agus d’éirigh thar barr leo nuair a chuir siad na cosa fúthu
  féin i gceart. Ba shin iad muintir Learaí Saile Ó Flatharta.

  D’fhan muirín amháin	One family stayed
  mar sin féin	anyway
  d’éirigh thar barr leo nuair a chuir siad na cosa fúthu féin i gceart	They were very successful when they put the legs under them properly

• Is cosúil gur ghoill an droch-cháil a cuireadh ar na ‘Connemaras’ orthu mar níor thug siad eolas ar bith faoin méid a
  tharla don dream a tháinig ina ndiaidh.

  cosúil	like, resembling
  goill	grieve, pain, afflict	v
  droch-cháil	bad reputation
  dream	body of people, group
  níor thug siad eolas ar bith	they did not know anything
  faoin méid a tharla don dream a tháinig ina ndiaidh	about the people that happened to come after

• Rinne Bob Quinn agus mé féin clár faisnéise faoin scéal seo go léir. Ba é an chéad chlár faisnéise é a craoladh ar TG4.

  faisnéis	report, information
  faoin scéal seo go léir	about this whole story
  craoladh	broadcast

• Chuala ollamh in Ollscoil Berkeley go raibh muid ag déanamh taighde faoi na Connemaras. Duine de shliocht Learaí
  Saile í—Bridget Connelly.

  go raibh muid ag déanamh	that we were doing
  taighde	reasearch
  sliocht	descendant

• Níorbh iontaí léi ná an sneachta dearg a fháil amach gur duine de na ‘Connemaras’ í féin.

  Níorbh iontaí léi ná an sneachta dearg a fháil amach gur duine de na ‘Connemaras’ í féin.	She was not more surprised than red snow to find that she was one the ‘Connemaras’ herself.

• Ba mhór an chúis iontais di freisin gur col seachtar a bheadh inti don scríbhneoir Máirtín Ó Cadhain.

  an chúis iontais	the reason for surprise
  col seachtar	second cousin

• Scríobh sí leabhar ó shin dar teideal Forgetting Ireland. Insíonn an teideal sin a scéal féin.

  dar		[p copula]

• Sé mhí a mhair an tréimhse sheaca agus sneachta ar mhachaire Mhinnesota. Dá bhfeicfeadh Leo Varadkar seachtain
  eile den doineann sin againne chuirfeadh sé fios ar fhórsaí na Náisiún Aontaithe!

  mair	live	v
  tréimhse	period, term
  sioc	frost	seaca
  machaire	plain	[land]
  doineann	storm, stormy weather
  chuirfeadh sé fios ar na Náisiúin Aontaithe!	he would let the UN know

Nótaí faoi scéal

bhí coicís ciúin againn
D’oibrigh mé ar chánacha.
caithimid níos mó a íoc ná mar a bhí súil agam.
Chaill gnó Mia airgead anuraidh.
Tá sí ag athrú an ghnó. Bhí sí ag dathú snáithín agus snáth.
Tá sí ag fíodóireacht níos mó anois.
Dhíol sí an snáithín agus snáth go saor.
Dea-nuacht agus droch-nuacht
Dea-nuacht: cánacha níos ísle
Droch-nuacht
b’fhéidir go bhfuil iniúchadh [audit} ag teacht.
Nuacht eile: Táimid ag ithe go maith.
liamhás seachtain amháin
Bhí uaineoil rósta ag dinnéar na Cásca
asparagus prátaí rósta. arán pita le tzatziki. rinne sí an tzatziki, as iógart agus cúcamar agus go leor gairleog.
Is maith linn gairleog
D’ól muid fíon dearg an-mhaith
Chaigh mé Gearmáinis seirbhís Gearmáinis na heaglaise ar Aoine an Chéasta
an-súimiúil, an-spéisiúil
D’fhoghlaim mé roinnt Gearmáinis nuair a bhí mé óg.
D’fhan cuid aici liom
Is lá breithe é Tom Lehrer inniu
Tá sé nócha bliain d’aois
amhránaí amhráin greannmhar
Chuala mé a chuid amhráin ar dtús níos mó ná caoga bliain ó shin

---

<!–

Adjectives

---

Scéal

---

---

–>

<!–

–>