Irish Class, February 26, 2018

Rang Gaeilge, 26ú lá mí Feabhra 2018

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Seanfhocal

breitheamh	judge
mall	slow
sliabh	mountain
lig	let, allow, permit
lena	with his
Is breitheamh mall Dia Nach ndearna riamh ach an chóir; Chuir sé Cormac amach sa tsliabh, Agus lig sé an diabhal lena thóin.

“God may be slow to judge, but he catches up with evil-doers eventually. This little ditty would be said of someone who is always getting away with bad stuff, and who finally has their “come-uppance”, as they say. Cormac is just a kind of placeholder in this saying, no particular significance.” — Will

---

Na Cait agus an Moncaí

• Bhí dhá chat ina gcomhráideacha. Fuaireadar giota de mheall cáise agus
  ghoideadar é. Dúirt cat acu nach raibh sé sásta é a roinnt ar fhaitíos go
  bhfaigheadh an cat eile píosa níos mó ná é féin. Dúradar go ngabhfaidís
  chun dlí. D’imíodar leo agus casadh moncaí dóibh, agus d’insíodar an cás dó.
  Dúirt sé féin go ndéanfadh sé breithiúnas eatarthu.
  

  comhraiceach	meeting
  Fuaireadar	They got/found
  giota	bit, piece
  meall	ball, lump	de ??
  cáis	cheese
  ghoideadar	they stole
  Dúirt cat acu	One of the cats saod
  faitíos	fear
  faigheadh	used to get
  gabh	take
  D’imíodar leo agus casadh moncaí dóibh	they left and turned to a monkey
  d’insíodar an cás dó	they told the case to him
  Dúirt sé féin go ndéanfadh sé breithiúnas eatarthu.	He said he would make a judgement between them

• ‘Caithfidh mé scálaí a fháil,’ a dúirt sé.

  scála	bowl, scale

• Fuaireadar na scálaí agus chuir sé isteach píosa den cháis ins an scála. Chuir
  sé píosa ni ba mhó sa taobh eile. Bhain sé greim as an bpíosa ba throime
  ach bhí an taobh eile ansin ní ba throime ná é. Bhain sé greim arís as an
  taobh eile agus chuir sé ar an scála arís é agus bhí an taobh eile róthrom
  ansin.

  ni
  Chuir sé píosa ni ba mhó sa taobh eile.	He put the bigger piece in the other side.
  greim	grip, grasp
  Bhain sé greim as an bpíosa ba throime	He took a bite from the piece that was heavier
  róthrom	too heavy

• Bhí sé mar sin go raibh an dá phíosa gar do bheith ite aige. Gach píosa dár
  bhain sé greim as bhí sé níos éadroime ná an píosa eile.
  

  Bhí sé mar sin go raibh an dá phíosa gar do bheith ite aige.	It was so that both pieces were nearly eaten.
  níos éadroime	lighter
  Gach píosa dár bhain sé greim as bhí sé níos éadroime ná an píosa eile.	Each piece that he took a bite from was lighter than the other piece.

• Bhí na cait ag breathnú air agus níor thaitnigh sé an-mhaith leo ach ní
  fhéadfaidís gan cur suas leis an mbreithiúnas.

  Bhí na cait ag breathnú air	The cats were watching him
  níor thaitnigh sé an-mhaith leo	They did not really like it
  ní fhéadfaidís	they could not
  cur	putting
  cur suas	putting up
  breithiúnas	judgement

• Ach nuair a bhí an cháis ionann agus a bheith ite aige, dúradar leis éirí as
  agus go nglacfaidís leis an méid a bhí ann ar deireadh.

  ionann	Same, identical; alike, equal
  agus a bheith ite aige	when it [the cheese] was as good as eaten
  dúradar leis éirí as	they said
  éirí	rising, rise
  go nglacfaidís leis an méid a bhí ann ar deireadh	they will accept the amount they finally had

• ‘Ní dhéanfaidh sin graithe an bhreithimh,’ a dúirt an moncaí. ‘Caithfidh sibh
  mise a íoc as mo bhreithiúnas.’
  

  graith	Angry sounds; grunt, shout, roar.
  bhreitheamh	judge
  Ní dhéanfaidh sin graithe an bhreithimh	The business of the judge is not done
  Caithfidh sibh mise a íoc as mo bhreithiúnas.	You will have to pay for my judgement

• Chuir sé a raibh fágtha ina bhéal.

  Chuir sé a raibh fágtha ina bhéal.	He put what was left in his mouth

• ‘Lá maith agaibh,’ a deir an moncaí agus d’imigh sé.

---

An Duán Alla

• Is annamh a chluintear focal maith ar an dubhán-alla,
  ait ta daoine ann nach mbainfeadh leis, agus seo síos sgéal
  beag, ag innse fátha.

  Is annamh a chluintear focal maith ar an dubhán-álla,
  acht tá daoine ann nach mbainfeadh leis, agus ‘seo
  síos sgéal
  beag, ag innse an fátha.

  Is annamh a chluintear focal maith ar an dubhán-álla	It is rare that a good word is heard about the spider
  acht tá daoine ann nach mbainfeadh leis	but there are people who are not concerned with it
  ‘seo síos sgéal beag,	this small story downward	‘seo ← is eo
  fáth	reason, cause

• “Nuair a bhí Muire, Iosap agus an Naoidheannán ag a riall
  go h-Eigipt, agus saighdiúirí iaróid ar tóraidheacht ‘na ndia
  thainic siad fhad le crann in-a raibh cuas mór, agus
  chuaidh siad i bhfólach ins an pholl seo.

  Nuair a bhí Muire agus Íosaf agus An Naoidheanán ag triall go h-Eigipt, agus saighdiúirí Faróid ar
  tóraidheacht ‘na ndiaidh tháinic siad fhad le crann in-a raibh cuas mór, agus chuaidh siad i bhfólach ins
  an pholl seo.

  Naoidheanán	ingsny	???
  triall	journey
  faró	pharoah
  tóraigh	pursue, seacch, seek for
  fad	length, duration
  cuas	cavity, recess, hollow
  folach	hiding, concealment
  poll

• Tharla go rabh dubhán-álla istoigh ins an chrann agus
  chug sé sa deár an concabhairt in a raibh an teachlach Naomhtha

  Tharla go rabh dúbhán-álla istoigh ins an chrann agus
  thug sé fa deár an contabhairt in a raibh an
  Teaghlach Naomhtha.

  contabhairt = contúirt	danger
  thug sé fa deár an contabhairt in a raibh an Teaghlach Naomhtha	It noticed the danger the Holy Family was in

• le greadadh na mbos d’fogh gréasan trasna an chuais
  agus hií sé críocnuighthe aige nuair a thainic na saighdiuirí
  ar aghaidh.

  Le greadadh na mbos d’fhigh sé gréasán trasna an chuais,
  
  agus bhí sé críochnuighthe aige nuair a thainic
  na saighdiúirí
  ar aghaidh.

  greadadh	beating, thrashing
  bos	palm [of hand]
  figh	weave
  gréasán	web
  ar aghaidh	forward, facing, opposite

• B’fheidir go bhfuil siad ins an chrann seo,” arsa fear
  a
  de na saighdiúiríbh

  “B’fheidir go bhfuil siad ins an chrann seo,” arsa fear de na saighdiúirí.

• “Öe!,” arsa laoch eile, “ní thiocfadh leóbhtha ‘bheith anseo amhar
  ar na gréasáig dúbháin-alla!’

  “Och,” arsa laoch eile, “ní thiocfadh leóbhtha ‘bheith annseo, Amharc ar na gréasáin dúbháin-álla!”

  ní thiocfadh	would not let; would not come	Don
  leobhtha = leo	with them	leothba (Dinneen)
  Amharc	Look, see

• D’imigh na saighdiúirí agus thainic an teaghlach Deannaighthe
  slán amach as an ghuais in rabh siad, ag tabhairt
  buidheachais dón mhíobtoug a thug an congramh doibh, nuair
  a bhí siad a gcontabhairt báis.”

  D’imthigh na saighdiúirí, agus thainic An Teaghlach Beannuighthe
  slán amach as an ghuais in a rabh siad, ag tabhairt
  buidheachais do’ mhíoltóig a thug an congnamh Dóibh, nuair
  a bhí Siad i gcontabhairt báis.”

  guais	danger, hazard
  buidheachas = BUÍOCHAS	thanks
  míoltóg	midge
  congnamh = CÚNAMH	help
  contabhairt = contúirt	dange

• Siubhán Bean Uí Dhochartaigh a fuair an sgéal seo
  oin a h-athair – Pádraigh O Cheallchain, 70 bliadhain de aois-
  Meadhán Fóghmhair 1924
  Bailitheoir: Siubhán Bean Uí Dhochartaigh
  Faisnéiseoir: Pádraig Ó Cheallacháin
  Gaol: tuismitheoir
  Aois: 70
  Suíomh: Garbhachadh, Co. Dhún na nGall
  
  

  Bailitheoir	collector
  Faisnéiseoir	informant
  gaol	relationship
  Suíomh	site, location

---

Scéal

Bhí muid deireadh seachtaine lá an Uachtaráin i Chicago agus bailte in aice leis
Bhí Capricon, coinbhinsiún ficsean eolaíochta, ansin
chuaigh muid an chuid is mó de na blianta sna hochtóidí agus na nóchaidí.
tá sé cosúil le Convergence anseo, ach níos lú sluaite agus níos ciúine. níos lú craiceaite freisin
chonaic muid go leor seanchairde ann
go leor comhrá maith
thiomáin muid go Evanston ar maidin Dé Domhnaigh.
chuaigh muid chuig Easpaig Eaglais Naomh Lúcás
Ba é sin ár nEaglais nuair a bhí muid a gcónaí sa cheantar
chonaic muid go leor seanchairde ansin freisin
Thiomáinomar ansin chuig mo chomharsanacht d’aois nuair a bhí mé óg.
Chonaic muid músaem beag an-mhaith ann, an Institiúid Oirthearach.
Ansin shiúil muid go dtí Jimmy’s teach tábhairne
Cheannaigh mé Mia beoir ann thart ar daichead bliain ó shin
Ba é sin an chéad deoch dlíthiúil.
Thiomáin muid abhaile Dé Luain abhaile
Bhí an chéad trí chéad míle go maith
Bhí muid i stoirm oighir tar éis Osseo. Bhí sin uafásach
bhí oighear trom ar an bhfuinneog tosaigh,
ró-láidir do na wipers agus an defroster
thiomáin muid go mall
tháinig muid abhaile i bpíosa amháin, gan timpiste

---

leasainm	nickname

<!–

–>