Irish Class, November 4, 2013

Rang Gaeilge, 4 lá Mí na Samhna 2013

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

An Scriosadh ar an Luan — “The Scraping of Monday”

• An chéad Luan de Mheán Fómhair 1947. Ghaibh mo mháthair mé i mbríste glan is léine. Nigh sí m’aghaidh le tuáille
  garbh agus gallúnach chomónta. Sháigh sí cúinne an tuáille isteach i mo chluasa agus bhain sí cúpla casadh maith
  as d’fhonn aon chéir a bheadh bailithe i log mo chluaise a ghlanadh amach.

  Luan	Monday	m1
  meán	middle
  Fómhar	autumn	n1
  tuáille	towel	m4
  le tuáille garbh agus gallúnach chomónta.	with a rough towel and common soap
  sáigh	thrust, push
  cuinne	cornet
  tuáille	towel	m4
  d’fhonn	in order to
  céir	wax	f
  bailithe	collected
  log	hollow	m1
  cluas	ear, handle	f2 gs cluaise, npl cluas, gpl cluas

• ‘Cad chuige é seo?’ arsa mise i m’aigne féin. ‘Ba é inné an Domhnach. Cad chuige an scriosadh ar fad ar an Luan?
  Tháinig an freagra chugam gan rómhoill.

  ‘Téanam ort,’ ar sí, ag breith ar láimh orm agus ag siúl an doras amach, ‘táimid ag dul in áit éigin.’

  ‘O, go dtí an siopa,’ arsa mise go sceitimíneach. Níor thug sí aon fhreagra orm.

  Cad chuige é seo?	Why is this?	“To what is this?”
  aigne	mind, disposition	m4
  moill	delay, hindrance
  breith	taking, catching
  sceitimíneach	excited
  sceitimíní áthais orm	I am very happy	“explosions of joy on me”
  Téanam ort	come along, you

• Siúd linn an bóthar siar i dtreo an tsiopa. Rud nár smaoiníos in aon chor air ná go raibh scoil Bhaile
  an Mhúraigh trasna an bhóthair ón siopa. Nuair a thánamair chomh fada leis an gCaol Dubh a labhair sí an chéad fhocal eile.

  ‘Tánn tú mór do dhóthain anois chun dul ar scoil. Ní fearra dhuit bheith ag dul faoim chosa timpeall an tí.’

  Siúd	That, yon
  in aon chor	in any way
  Nuair a thánamair chomh fada leis an gCaol Dubh a labhair sí an chéad fhocal eile.	When we came as far as the Black Alley she spoke the next word
  dóthain	enough, sufficiency	f4

• ‘Ach a Mham, táim róbheag chun dul ar scoil.’

  D’fhéach sí anuas orm.

  ‘Dhera, déanfair a lán cairde nua ar scoil, leanaí ded chomhaois féin.’

  ‘An mbeidh tusa i mo theannta ar scoil?’ arsa mise go scáfar.

  D’fhéach sí go truamhéileach orm.

  ‘A, a chuid, ní ligtear do aon Mhamaí fanacht ar scoil. Ach beidh múinteoir an-mhacánta ann agus
  beidh sí mar Mhamaí agat ar feadh tamaill den lá.’

  Dhera	[exclamation of indifference]
  ded	to/from/of your	← de + do
  chomhaois	same age
  scáfar	frightful, timid
  truamhéileach	with pity
  a chuid
  macánta	gentle, honest
  tamall	while, spell	m1

• Gach lá a thugas ar scoil bhíos ag foghlaim rud éigin nua. B’fhéidir nach ceachtanna i gcónaí a théadh isteach i mo phlaosc.
  Chun na fírinne a insint ní raibh aon luí rómhór agam leis na ceachtanna in aon chor, ach mo léan,
  bhí orm rud éigin a dhéanamh nó bheinn in uisce fiuchaigh leis an máistreás.
  Faoi cheann cúpla mí bhí aithne curtha agam ar fhormhór na ndaltaí i mo rang féin agus sna ranganna eile chomh maith.

  Gach lá a thugas ar scoil bhíos ag foghlaim rud éigin nua.	Every day taken at school I was learning something new
  plaosc = blaosc	shell, skull
  luí	inclination, tendency
  léan	anguish, sorrow	m1
  fiuchadh	boiling	gs fiuchta, here fiuchaigh
  formhór	greater part, majority

• Ní fada a bheadh duine ag dul ar scoil an uair sin ná go mbeadh sé athbhaistithe, is é sin go dtabharfaí leasainm éigin air,
  mura mbíodh leasainm cheana féin ar a mhuintir. Garsún sa chéad rang baisteadh an ‘Ceilteach’ air.
  ‘An Snig’ ar bhuachaill eile. Baisteadh ‘Siúit’ orm féin! Lean sé sin mé ó m’athair Dainín ach scéal fada is ea é conas
  mar a fuair m’athair an ainm agus ní raghad isteach ann anois díreach.

  athbhaistithe
  leasainm	nickname
  cheana	already
  snig = snag	tree-creeper	[bird]
  Siúit	Jute
  raghad	will go	var fut of téigh

• Bhí gaiscíoch nó dhó ins gach rang. Is dócha gur fíor a rá nárbh aon aingeal éinne againn.
  Ní bhíodh lá sa tseachtain ná go mbíodh babhta bruíne ar siúl. Mura mbíodh bruíon laistiar den Áras bhíodh ceann
  i mBóithrín na Bruach tráthnóna. Fan go n-inseod duit mar gheall ar an gcéad bhabhta bruíne a bhí agam féin.

  gaiscíoch	warrior, hero, boaster	m1
  Is dócha gur fíor a rá nárbh aon aingeal éinne againn.	It is probably true to say that none of us were angels.
  bruíon	fight	gs bruíon
  laistiar	behind	bruíne
  áras	building	m1
  bóithrín	country lane, boreen
  bruach	bank	[of river] m1
  babhta	bout	m4

• Is minic a chuir duine des na buachaillí sa rang comhartha catha orm mar gheall ar rud amháin nó rud eile.
  Ach níor lean aon chrústáil an chéad bhabhta. Bhí buachaill amháin ann ó Chathair Scoilbín, leaid lom cruaidh
  ná raibh chomh hard liomsa ach ná raibh aon easpa misnigh air. Thugamair seachtain fhada dhíreach ag tabhairt
  íde béil ar a chéile, ach ní raibh puinn misnigh ormsa aon bhuille dhoirn a tharraingt air mar ná feadar an mise
  nó é siúd a bheadh thíos leis, mar chúram. Ambaiste go raibh caint anamhallaithe bhagarthach aige.
  Lá amháin agus sinn amuigh chun lóin thosnaíomair ag áiteamh ar a chéile. Mo dhuine ansiúd agus a dhá ghéag leata amach
  óna chéile aige agus na doirne iata. Ní hamháin sin ach bhí a phus siúd sáite aige isteach i mo phus-sa agus
  é ag cur prioslaí siar i mo bhéal le racht feirge agus áitimh.

  duine des na buachaillí	one of the boys
  comhartha	sign, mark, symbol	m4
  cath	battle	m3 gs catha
  crústáil	drubbing
  crua	hard
  ná raibh aon easpa misnigh air	he had no lack of courage
  íde béil	verbal abuse
  puinn	much
  dorn	fist	m1
  cúram	care, task, responsibility	m1
  Ambaiste	indeed, really
  mallaithe	cursed
  bagairt	threat
  ná feadar	not known
  áiteamh = áitiú	argument, persuasion
  iata	closed, shut
  pus	mouth, snout, sulky expression	m1
  sáigh	thrust, stab, push, press
  priosla	dribble, slobber	m4
  racht	fit, outburst	m3
  fearg	anger	f2 gs feirge, ds feirg
  áitimh	argument, persuasion	[??]
  aige	he has/at him/by him
  Ní hamháin sin	not only that

• ‘Sea anois, a Mhaidhc Dainín,’ arsa mise liom féin, ‘tá sé in am anois an fód do sheasamh.’

  fód	sod	m1
  an fód do sheasamh	stand your ground

Gnólacht a Thionscnamh

Déamar Ár Linne is ea Marcas

Má tá spéis sa réimse teicneolaiochta agat, ní mhairfidh tú i bhfad gan teacht aghaidh ar aghaidh le cultas na ngnóthaí nua.
Cé’b as a dtagann an spéis seo? D’fhógair Facebook le déanaí gur thuill Mark Zuckerberg é féin, go pearsanta $2.3 billiún i 2012.
D’fhéadfaimís ar ndóigh, réim chéille an bhriathair “tuill” a chíoradh i dtaca le Marcas, ach is cíoradh do lá eile é sin.

Per Beo gloss: Déamar Ár Linne is ea Marcas = “Mark (is) the stinking rich man of our times.” Ní thuigim an aistriú sin.

Má tá spéis (if (you’re) interested) sa réimse teicneolaiochta (in the area of technology) agat,
ní mhairfidh tú i bhfad (you won’t survive long) gan teacht aghaidh ar aghaidh (without coming face to face)
le cultas na ngnóthaí nua. Cé’b as a dtagann (where does (this interest) come from) an spéis seo? D’fhógair (announced)
Facebook le déanaí gur thuill (earned) Mark Zuckerberg é féin, go pearsanta $2.3 billiún i 2012.
D’fhéadfaimís (we could) ar ndóigh (of course), réim chéille an bhriathair “tuill” a chíoradh i dtaca le
(in reference to)
Marcas, ach is cíoradh do lá eile é sin (that’s another days discussion).