Irish Class, April 8, 2013

Rang Gaeilge, 8ú lá mí Aibreáin 2013

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Will was back, so we went over the first part òf the homework from last time. Corrected notes follow.

Cuir deireadh leis an náire a bhaineann le bronnadh seamróige

1. Tá moladh agam duit, a
   léitheora, maidir leis an
   gcéad bhreithlá eile a
   bheidh agat. Molaim duit
   bronntanas a cheannach
   don chara is saibhre atá agat agus é
   a bhronnadh orthu ar an lá mór.

   moladh	praise, recommendation, proposal
   léitheora	reader
   maidir	as for, as regards; like, as well as
   an gcéad bhreithlá eile a bheidh agat	the next birthday you will have
   Molaim duit	I recommend to you
   bronnadh	grant, bestowal
   orthu	on them	← ar

2. Tá seans ann, áfach, nach mbeidh
   do chara in ann glacadh le do
   chuairt ar do bhreithlá, óir bíonn
   daoine saibhre thar a bheith
   gnóthach, tá a fhios agat. B’fhéidir
   go mbeidh tú ábalta cuairt a tabhairt
   orthu cúpla lá tar éis do bhreithlá
   nó mar sin.

   áfach	however
   nach mbeidh do chara in ann glacadh le do chuairt ar do bhreithlá	your friend will not be able to take a visit on your birthday
   óir bíonn daoine saibhre thar a bheith gnóthach	because very [thar = over] rich people are busy
   B’fhéidir go mbeidh tú ábalta cuairt a tabhairt orthu cúpla lá tar éis do bhreithlá nó mar sin.	Perhaps you will be able to visit a couple days after your birthday or so

3. Tá baol ann chomh maith go
   rachaidh an bronntanas a cheannóidh
   tú don duine seo isteach sa
   bhosca bruscar chomh luath is atá
   tú imithe ón áit –ach ná bí róbhuartha,
   beidh an-áthas orthu glacadh
   leis sa chéad dul síos.

   baol	risk
   rachaidh	will go	fut. of téigh
   cheannóidh	will buy	why lenited?
   bruscar	trash
   chomh luath is atá tú imithe ón áit	as soon as you have left the place
   buartha	sorry, sorrowful
   áthas	joy, gladness, happiness
   dul	going, occasion, instance

4. An bhfuil mórán daoine ann a
   ghlacadh leis an moladh seo? Níl ná
   baol air, ach tá tír a dhéanann an
   méid céanna chuile bhliain, Éire.

   glac	take, accept
   moladh	praise, recommendation, proposal, suggestion
   baol	risk
   tá tír a dhéanann an méid céanna chuile bhliain	the country does the same [amount] every year

5. Ar Lá Náisiúnta na hÉireann, Lá
   ‘le Pádraig, tugann ceannaire tofa
   na tíre seo cuairt ar Uachtarán Stáit
   Aontaithe Mheiriceá chun bronntanas
   a thabhairt dó – babhla lán le
   seamróga.

   ‘le	festival, feast day	← féile
   tugann … cuairt	visits
   ceannaire	leader
   tofa	elected
   dó	to him/it
   babhla lán	bowl	m4

6. Ní raibh an t-am ag Barack Obama
   glacadh leis an mbronntanas seo ar
   Lá ‘le Pádraig anuraidh, áfach, bhí
   Enda Kenny ag fanacht thart go dtí
   20 Márta chun umhlóid a thabhairt
   dó.

   Ní raibh an t-am ag Barack Obama glacadh leis an mbronntanas seo ar Lá ‘le Pádraig anuraidh,	Barack Obama did not have the time to accept this gift on St. Patrick’s Day last year
   áfach	however
   umhlóid	submission, lowly service; suppleness

7. Déantar cur síos ar an mbronnadh
   seo mar an ‘tradtional bowl of
   shamrock’. De réir an Dr Michael
   Kennedy, eagarthóir feidhmeach
   leis an Documents on Irish Foreign
   Policy, chuir Ambasadóir na hÉireann,
   John Joseph Hearne, tús leis an
   nós seo in 1952. Dúirt sé leis an
   Journal.ie gur iarracht bhí ann an
   mhíshástacht i SAM faoi neodracht
   na hÉireann le linn an Dara Cogaidh
   Dhomhanda a mhaolú.

   bronnadh	grant, bestowal
   De réir	according to
   eagarthóir	editor
   feidhmeach	applied executive
   nós	began
   iarracht	attempt
   míshástacht	dissatisfaction
   neodracht	neutrality
   maolaigh	make, become, blunt, lower, decrease

8. Ní ambasadóirí a bhronnann an
   tseamróg ar Uachtarán Mheiriceá na
   laethanta seo, déanann an
   Taoiseach é sin.

   bronn	grant, bestow

9. Dála an scéil, caitear an tseamróg
   sa bhosca bruscar díreach tar éis an
   tsearmanais.

   Dála an scéil	by the way according to the story
   searmanas	ceremony	m1

10. De réir dealraimh, déanann ceannaire
    na hÉireann ceiliúradh ar lá
    náisiúnta na hÉireann i dtír eile ar
    mhaithe le ‘rochtain’ a fháil ar
    Uachtarán Mheiriceá. Tá éad ar
    thíortha eile faoin nós seo de réir
    tráchtairí in Éirinn.

    De réir dealraimh	apparently
    ceannaire	leader
    ceiliúradh	celebration
    ar mhaithe le	for the good of
    rochtain	access, reaching, attaining
    éad	jealousy, envy
    tráchtaire	commentator	m4

11. Táim lánchinnte de go bhféadadh
    tíortha eile an rochtain chéanna a
    fháil ar Uachtarán Mheiriceá dá
    mbeadh siad sásta feacadh os
    comhar an duine is cumhachtaí ar
    domhan ar lá náisiúnta a dtír
    dhúchais.

    Táim lánchinnte	I am absolutely certain
    go bhféadadh	could
    céanna	sane
    feacadh	bend, bent posture
    comhar	cooperation
    cumhacht	force, power	f3
    tír dhúchais	native land

12. Má bhaineann Albain neamhspleáchas
    amach in 2014 d’fhéadfadh
    Alex Salmond babhla
    feochadán a thabhairt do Barack
    Obama ar Lá Aindrias. D’fhéadfadh
    Francois Hollande babhla gairleoige
    a thabhairt dó ar Lá an Bastille.
    D’fhéadadh SAM an nós a thosú iad
    féin amach anseo de réir mar a
    mhéadaíonn an chumhacht atá ag
    tíortha eile. D’fhéadadh Obama
    pióg úll a bhronnadh ar Uachtarán
    na Síne i mBéising ar 4 Iúil, mar
    shampla.

    neamhspleáchas	independence
    bain … amach	achieve
    feochadán	thistle
    dhá mhíle a ceathair déag	2014
    méadaigh	increase, enlarge
    ceathrú	4th

<!–

13. Agus cén mhaitheas a dhéanann
    an rochtain seo i ndeireadh na dála?
    An bhfuil geilleagar na hÉireann
    mórán níos láidre ná tíortha eile
    nach bhfaighean uair an chloig sa
    Teach Bán gach bliain?

    rochtain	reaching, attaining
    i ndeireadh na dála	when all is said and done
    geilleagar	economy
    mórán	many
    níos láidre	stronger
    uair an chloig	hours

14. Meallann Éire sciar mór den
    infheistíocht a dhéanann comhlachtaí
    Meiriceánacha san Eoraip.
    Ceapann muid go léiríonn sé seo na
    buanna atá ag geilleagar na tíre seo
    ach an rud a léiríonn sé ná cé
    chomh lag is atá sí.

    meall	charm, entice
    sciar	share
    comhlacht	company, firm
    léirigh	clarify, illustrate, explain; reflect
    bua	victory; talent	pl buanna
    lag	weak

15. Aisteach go leor, ach tá geilleagair
    níos láidre agus níos inmharthana
    ag go leor tíortha beaga eile in ainneoin
    nach bhfuil an ‘rochtain’ ollluachmhar
    nó an méid céanna
    infheistíocht eachtrannach acu.

    aisteach	strange, curious
    geilleagar	economy
    níos láidre agus níos inmharthana	stronger and more viable
    in ainneoin	not withstanding, in spite of
    rochtain	reaching, attaining
    luachmhar	valuable, precious
    an méid céanna infheistíocht eachtrannach acu	they have the same amount of foreign investment

16. An fhírinne lom ná gur aonad eacnamaíoch atá teipthe í Poblacht na hÉireann. Níor éirigh linn an rud is
    bunúsaí a dhéanamh, a chinntiú gur féidir le gach duine a bheirtear in Éirinn slí bheatha a bhaint amach in
    Éirinn. Seachas dornán de bhlianta sna 1960í agus sna 1990í is tubaist a bhí i ngeilleagar na tíre ó 1921-2013.
    Ard-dífhostaíocht agus ard-imirce,sin na tréithe is láidre a bhí ann don chuid is mó den tréimhse.

    fírinne	truth, reality	f4
    lom	bare, stark
    aonad	unit	m1
    eacnamaíoch	economic
    teip	fail
    Poblacht	Republic
    éirigh le	rise by/along with/with the aid of
    cinntigh	make certain, confirm assure
    seachas	besides; other than; rather than; compared to
    dornán	handful
    míle naoi gcéad seasca	1960
    míle naoi gcéad nócha
    tubaiste	calamity, disaster	f4
    míle naoi gcéad fiche a haon
    dhá mhíle a trí déag
    geilleagar	economy
    fostaíocht	employment
    imirce	emigration, migration	f4
    tréith	trait, quality, characteristic
    is láidre	strongest
    tréimhse	period, term	f4
    míle naoi gcéad seasca	1960
    míle naoi gcéad nócha	1990
    míle naoi gcéad fiche a haon	1921
    dhá mhíle a trí déag	2013

17. Is é an earnáil onnmhairithe an
    tuar dóchais is tábhachtaí atá ag an
    ngeilleagar faoi láthair. Tá borradh
    faoin méid táirgí a dhéantar in
    Éirinn agus a dhíoltar thar lear. Ach
    is comhlachtaí iasachta a
    tháirgeann 90% d’onnmhairí na
    hÉireann; déanann comhlachtaí
    dúchasacha an 10% eile.

    earnáil	sector	f3
    onnmhairithe	export
    tuar	sign, omen
    dóchas	hope, expectation	m1
    tábhachtach	important
    faoi láthair	at present
    borradh	growth, expansion, swelling	m
    táirge	product	m4
    thar lear	overseas, abroad
    comhlacht	company, firm	m3
    iasachta	foreign	iasacht “lending, borrowing, loan”

18. Tá teachtaireacht láidir á chur
    amach ag na figiúirí seo – ní féidir
    linn saibhreas a chothú dúinn féin,
    caithfidh muid daoine ón iasacht a
    mhealladh anseo chun é sin a
    dhéanamh dúinn.

    teachtaireacht	message	f3
    cothaigh	feed, nourish, promote, maintaint
    dúinn	to us	← do
    caithfidh muid daoine ón iasacht a mhealladh	We need to attract people from abroad
    anseo chun é sin a dhéanamh dúinn	to do this for us

19. Níl an rialtas ag breathnú ar an
    gceist seo ar chor ar bith, tá siad ag
    treabhadh ar aghaidh leis an
    bpríomhpholasaí eacnamaíochta
    atá acu – infheistíocht eachtrannach
    a mhealladh.

    Níl an rialtas ag breathnú ar an gceist seo ar chor ar bith	The government is not looking at this question at all
    treabhadh	plowing
    ar aghaidh	facing, forward
    príomh-	principal, prime, major
    infheistíocht eachtrannach a mhealladh	to attract foreign investment

20. Ba cheart go mbeadh muid ag
    déanamh iniúchadh cuimsitheach
    ar na fáthanna go bhfuil teipthe ar
    gheilleagar le 90 bliain anuas
    seachas a bheith ag bronnadh bronntanas
    ar thír eile ar Lá Náisiúnta na
    tíre seo.

    iniúchadh	audit, scrutiny	m
    cuimsitheach	comprehensive
    fáth	cause, reason	m3
    teip	fail
    seachas	besides; other than; rather than; compared to
    bronnadh	grant, bestowal
    bronntanas	gift, present	m1

21. Agus tá an tubaist seo tite amach
    ainneoin go bhfuil ceann de na
    ‘buntáistí’ eacnamaíochta is mó dá
    bhfuil ann againn – Béarla.

    tubaiste	calamity, disaster	f4
    ainneoin	notwithstanding, in spite of
    buntáiste	advantage
    na ‘buntáistí’ eacnamaíochta is mó dá bhfuil ann againn	however/of those the greatest economic ‘advantages’ that we have	dá “however”, “of those” ??

22. Tá muid suite béal doras le ceann
    de na geilleagair is láidre ar
    domhan, labhraíonn formhór an
    phobail in Éirinn teanga na tíre sin
    agus teanga na tíre is saibhre ar
    domhain, SAM – ach ina ainneoin
    sin tá praiseach déanta againn den
    gheilleagar.

    Tá muid suite béal doras le ceann de na geilleagair is láidre ar domhan	We are located next door to one of the strongest economies of the world
    labhair	speaks
    formhór	majority
    pobal	people, popuation
    ainneoin	notwithstanding, in spite of
    praiseach	pottage, (thin) porridge
    praiseach déanta	made a mess

23. Aisteach go leor, ach tá tíortha ar domhan atá saibhir nach labhraíonn Béarla. Tá sé deacair a
    chreidmheáil go bhféadfadh cúrsaí
    a bheith níos measa dá mba rud é
    gur fhan muintir na tíre seo dílis
    don Ghaeilge. Is é an rud atá déanta
    againn ná gur dhíol formhór na
    ndaoine in Éirinn ár máthairtheanga
    ar mhaithe le 30 píosa de
    bhréagór.

    aisteach	strange, curious
    creid	believe, suppose
    cúrsa	course, career	m4
    níos measa	worse
    fan	wait, stay, remain
    dílis	own, genuine, loyal
    formhór	majority
    ar mhaithe le	for the sake of
    bréagór	fool’s gold, iron pyrite	m1

–>

Cré na Cille — Bás Sheáinín Liam

<!–

–>