Irish Class, March 7, 2011

Rang Gaeilge, 7ú lá Mí na Márta 2011

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

<!–

–>

An Sionnach agus an Charóg — “The Fox and the Crow”

1. Bhí sionnach ag siodrabháil leis agus ag smúrthach faoi bhruach na coille lá agus chonaic sé caróg ag
   teacht agus ag seasamh ar ghéagán os a chionn, agus bhí píosa breá cáise ina gob aici.

   siod = sead	blow, puff, pant
   smúrthacht	nosing, sniffing
   bruach	bank, brink
   coill	wood, forest	f2
   lá	(one) day
   caróg	crow	f2
   ag teacht	coming
   seasamh	standing
   os a chionn	over his head	cionn ds
   cáis	cheese	f2
   gob	beak, bill

2. Chuir sé dúil sa cháis ar an bpointe agus thosaigh sé ag cuimhneamh ar cén sórt cleas a d’imreodh sé ar
   an gcaróg le go ligfeadh sí uaithi an cháis.

   dúil	desire, fondness, expectation, hope	f2
   pointe	point, dot	m4
   Chuir sé dúil sa cháis	“Put the desire for cheese”
   tosaigh	begin, start
   cuimhnigh	remember, consider, thing
   cuimhneamh	remembrance, recollection, conceptions	m1
   imir	play, gamble	d’imreodh “would play” (cond.)
   lig	let, allow, release	ligfeadh cond.
   uaithi	from her	←ó

3. Is gearr gur thosaigh sé ag dul timpeall agus ag dul timpeall chomh tréan ‘s a bhí sé in ann, ag iarraidh
   bheith ag breith ar a dhrioball. Bhí an charóg ag breathnú anuas le leathshúil anois ‘s leathshúil eile arís
   agus í ag casadh a cloiginn, anonn is anall, ach dá mbeadh sé ag dul timpeall ó shin, ní raibh sé ag cur
   tada as di.

   gearr	short, near
   timpeall	round, circuit
   chomh	as, so
   tréan	strong, powerful, intense
   bhí sé in ann	he was able
   chomh tréan ‘s a bhí sé in ann	as hard as he was able
   iarraidh	request, demand, attempt
   bheith	being	vn of bí
   breith	birth, bringing, taking, seizing, judgement, decision, injunction	f2
   drioball = eirieaball	tail
   ag iarraidh bheith ag breith ar a dhrioball	trying to catch his tail
   leathshúil	one eye
   arís	again, afterwards
   cas	turn, twist
   cloigeann	skill, head	m1
   ag casadh a cloiginn	turning her head
   anonn is anall	back and forth, to and fro
   ó shin	ago	???
   di	for her	← do/de
   ní raibh sé ag cur tada as di	he was not taking anything from her	??

4. ‘Á,’ deir an charóg léi féin, ‘dá ghlice dá bhfuil an sionnach bocht, tá sé imithe. Níl ciall ar bith fanta
   aige.
   Ach bhí an sionnach ag rá leis féin: “Ara muise, a chailleach, cuirfidh mé deis éigin eile ort.”
   Agus rinne, thriail sé plean eile. Nuair a chinn an chéad cheann air, thriail sé cleas eile.
   Shuigh sé síos ‘s bhí sé ag breathnú suas uirthi.

   glic	clever	comp. glice
   glice=gliceas	cleverness, ingenuity
   bocht	poor
   dá ghlice dá bhfuil an sionnach bocht	As clever as the poor fox may be
   ciall	sense, sanity
   fan	stay, wait, remain
   cailleach	old woman, hag	voc. a chailleach
   cuirfidh	will put
   deis	right hand/side, opportunity
   éigin	some
   triail	try, test
   céad	first
   cinn	fix, determine
   cinn ar = teip ar	fail
   Nuair a chinn an chéad cheann air	When the first [trick] failed for him	“When the first failed on him”
   cuirfidh mé deis éigin eile ort	I will try something else on you

5. ‘Ó,’ a dúirt sé leis féin, ‘nach álainn an t-éan tú.’ ‘Tá rí ar na héin uile,’ a deir sé,
   ‘ach níl banríon ar bith
   fós againn. Agus tá mé chomh cinnte agus atá mé i mo shuí anseo, go ndéanfá banríon ar na héin.’ ‘Tá
   an loinnir atá i do sciatháin, chomh dubh agus tá sí . . . tá gach uile shórt,’ a deir sé, ‘do chuid cleití,
   gach uile ní, do shúile, gach uile shórt go breá.’ ‘Dhéanfá banríon bhreá,’ a deir sé. ‘Ach níl a fhios
   agam an bhfuil fonn ar bith agat, nó an bhfuil tú in ann ceol ar bith a dhéanamh?’

   álainn	beautiful, delightful
   éan	bird	m1 gs, npl éin
   rí	king
   uile	all, every
   Tá rí ar na héin uile	There is a king of all birds	(the wren — dreolín m4)
   fós	yet, still
   níl banríon ar bith fós againn	we still have no queen
   chomh	as, so
   tá mé chomh cinnte agus atá mé i mo shuí anseo	as sure as I am sitting here
   déan	do, make	déanfá “you would do/make” (cond.)
   loinnir	light, brightness, radiance	f
   sciathán	wing, arm
   cleite	feather
   gach uile ní	everything	?
   súil	eye
   fonn	desire, inclination/ tune, melody	m1
   in ann	able

6. ‘Aááá!’ a deir an charóg. ‘Cá, cá, cá,’ a deir sí agus d’oscail sí a gob agus — an óinseach — scaoil sí
   uaithi an cháis.
   Bhí an sionnach ag fanacht léi agus d’alp sé í agus d’ith sé í. Choinnigh an charóg uirthi mar go raibh a
   cloigeann tógtha aige lena chuid molta. ‘Cá, cá, cá.’
   D’imigh ah sionnach leis. ‘A, dún do bhéal,’ a dúirt sé, ‘nach scoiltfeá mo chloigeann.’

   óinseach	foolish woman, fool	f2
   scaol	release, loose
   uaithi	from her	← ó
   fan	wait, stay, remain	vn fanacht
   léi	with her	← le
   alp	bolt, devour
   coinnigh	keep, maintain
   uirthi	at her	← ar
   Choinnigh an charóg uirthi	The crow continued
   cloigeann	skill, head	m1
   tóg	lift, raise, take up	va tógtha “taken”
   aige	at him	← ag
   lena	with her/his	← le + a
   molta = moladh	praise	← mol
   mar go raibh a cloigeann tógtha aige lena chuid molta	as her head was taken with his praise
   scoilt	split, crack, divide	scoiltfeá “you would split” (cond.)
   imigh	go, leave
   nach scoiltfeá mo chloigeann	so you would not split my head

<!–

–>