Irish Class, August 28, 2017
Rang Gaeilge, 28ú lá Mí na Lúnasa 2017
<!–
Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ
–>
Seanfhocal
| Is fearr mac le himirt ná mac le hól | Better a son who gambles than one who drinks. | imir “play” means “plays games of chance” here |
| laoch | hero | |
| in aisce | for nothing | |
| Faightear gach laoch in aisce | Age conquers all. | |
| greannmhar | funny, humorous | |
| Ní minic a bhíos bocht greannmhar | Nobody finds a poor person humorous | |
Iasc nua-aimsithe ainmnithe as amhránaí Gaeltachta
| Iasc nua-aimsithe ainmnithe as amhránaí Gaeltachta | Newly found fish named after Gaeltacht singer | |
Ainmníodh Leporinus enyae as an amhránaí clúiteach Gaeltachta Enya, as Gaoth Dobhair,
toisc gur in abhainn an Orinoco, teideal amhráin dá cuid, a fuarthas é
| Ainmníodh Leporinus enyae as an amhránaí clúiteach Gaeltachta Enya, | Leporinus enyae was named after the renowned Gaeltacht singer Enya | |
| toisc gur in abhainn an Orinoco | on account of it was in the Orinoco river | |
| teideal amhráin dá cuid, a fuarthas é | title of a song of hers, it was found |
-
Ainmníodh speiceas nua éisc a d’aimsigh eolaithe in Oll-scoil
Stáit Oregon i Meiriceá as an amhránaí Gaeltachta Enya le deireanas.Ainmníodh speiceas nua éisc a d’aimsigh eolaithe in Oll-scoil
Stáit Oregon i Meiriceá as an amhránaí Gaeltachta Enya le deireanasA new species of fish found by scientists from Oregon State U in America was recently named after the Gaeltacht singer Enya -
Tháinig na heolaithe ar an “éiscín beag gleoite” Leporinus enyae in Abhainn Orinoco agus bheartaigh ainm
an amhránaí as Gaoth Dobhair, a d’eisigh an t-amhrán Orinoco Flow sa bhliain 1988, a thabhairt air.Tháinig na heolaithe ar an “éiscín beag gleoite” Leporinus enyae in Abhainn Orinoco The scientists came upon the “cute little fish” LE in the River Orinoco bheartaigh ainm an amhránaí as Gaoth Dobhair decided on the name of the singer from GweeDor a d’eisigh an t-amhrán Orinoco Flow sa bhliain 1988 who released the song Orinoco Flow in the year 1988 a thabhairt air called it lit. “gave to it” -
Dúirt Michael Burns, príomhúdar an pháipéir ina gcuirtear síos ar an speiceas nua, go mbíodh eolaí eile,
Ben Frable, i gcónaí ag casadh amhrán Enya agus iad ag obair ar na héisc.an pháipéir ina gcuirtear síos ar an speiceas nua the paper describing the new species go mbíodh eolaí eile, Ben Frable, there was another scientist, Ben Frable i gcónaí ag casadh amhrán Enya agus iad ag obair ar na héisc. always playing Enya’s song while working on the fish. -
“Chuala mé an t-amhrán chomh minic sin gur greamaíodh i mo chloigeann é. Ansin thosaigh mé ag éisteacht
leis d’aon turas nuair a bhí mé ag tomhas na n-iasc. Nuair a tháinig an t-am le hainm a thabhairt
orthu, bhraith mé gur cheart an t-iasc álainn seo as an Orinoco a ainmniú as an gceoltóir a scríobh an t-amhrán
álainn sin,” a dúirt údar eile an pháipéir, Marcus Chatfield.Chuala mé an t-amhrán chomh minic sin gur greamaíodh i mo chloigeann é I heard the song so often that it stuck in my head Ansin thosaigh mé ag éisteacht leis d’aon turas nuair a bhí mé ag tomhas na n-iasc. Then I started listining to it on one trip when i was working on the fish. Nuair a tháinig an t-am le hainm a thabhairt orthu, when the time came to give it a name bhraith mé gur cheart an t-iasc álainn seo as an Orinoco a ainmniú as an gceoltóir a scríobh an t-amhrán álainn sin I felt that this beautiful fish from the Orinoco should be named after the singer who wrote that beautiful song -
Is cláirseoir Ceilteach é duine eile de na heolaithe a d’oibrigh ar an staidéar, Brian Sidlauskas, príomheolaí
na n-iasc san Ollscoil, agus dúirt go bhfuil dúil mhór ag an bhfoireann i gceol bhean na Gaeltachta.cláirseoir harpist Is cláirseoir Ceilteach é duine eile de na heolaithe a d’oibrigh ar an staidéar, Another of the scientists who worked on the study is a Celtic harper duine not ceanna becaus this is about people príomheolaí na n-iasc san Ollscoil Principal fish scientist in the U dúirt go bhfuil dúil mhór ag an bhfoireann i gceol bhean na Gaeltachta. said the staff have a big interest in the music of the woman of the Gaeltacht -
Tá Abhainn Orinoco i Veiniséala i Meiriceá Theas. Bhí na heolaithe i mbun staidéir ar na cineálacha éisc
atá le fáil in aibhneacha éagsúla ar fud na Mór-Roinne, fo-aibhneacha de chuid na hAmasóine ina measc.Bhí na heolaithe i mbun staidéir ar na cineálacha éisc The scientists were basically studying the types of fish atá le fáil in aibhneacha éagsúla ar fud na Mór-Roinne that are found in various rivers throughout the continent fo-aibhneacha de chuid na hAmasóine ina measc. Among the tributaries of the Amazon -
Tháinig siad ar dhá speiceas nua sa ghéineas Leporinus — an ceann a ainmníodh as Enya, agus an
Leporinus villasboasorum a ainmníodh as Orlando, Cláudio agus Leonardo Villas-Bôas, a throid le cearta na
mbundúchasach timpeall Abhainn Xingu a chosaint leathchéad bliain ó shin.a throid le cearta na
mbundúchasach timpeall Abhainn Xingu a chosaint leathchéad bliain ó shin.who fought for the rights of the aboriginal people around the Xingu River 50 years ago -
Tá tuairim is 90 speiceas éagsúla sa ghéineas Leporinus agus tá a bhformhór mór acu le fáil ar fud
Mheiriceá Theas.Tá tuairim is 90 speiceas éagsúla sa ghéineas There are about 90 species in the genus is = agus here a bhformhór mór acu le fáil ar fud Mheiriceá Theas. the vast majority of them are found throughout South America -
“Cheap muid go mbeadh sé éasca go leor breathnú ar líon na n-iasc atá cosúil lena chéile in abhantrach an
Orinoco i Veiniséala, in Abhainn Essequibo sa Ghuáin, agus in abhainníní beaga a eascraíonn as an
Amasóin sa Bhrasaíl go bhfeicfeadh muid an raibh gaol eatarthu. Mar a tharlaíonn sé, tá ar a laghad dhá
speiceas iomlán nua ann, agus d’fhéadfadh i bhfad níos mó a bheith ann,” a dúirt Sidlauskas.We thought it would be easy to look at the number of similar fish in the Orinoco basin in Venezuela in Abhainn Essequibo sa Ghuáin in the Rvier Essequibo in Guyana in abhainníní beaga a eascraíonn as an Amasóin sa Bhrasaíl the little streams that spring from the Amazon in Brazil go bhfeicfeadh muid an raibh gaol eatarthu. we could see if there was a relationship between them tá ar a laghad dhá speiceas iomlán nua ann, there are at least two whole new species there d’fhéadfadh i bhfad níos mó a bheith ann, there may be many more -
Tá an Leporinus enyae réasúnta beag, idir 20 agus 25 ceintiméadar ar fad, ach tá éisc sa ghéineas céanna a
fhásann suas go 60 ceintiméadar. Ciallaíonn leporinus “giorria beag”, ag tagairt do na fiacla móra a
ghobann amach óna mbéal, mar a bhíonn ar choiníní.Tá an Leporinus enyae réasúnta beag, LE is relatively small ar fad long tá éisc sa ghéineas céanna a fhásann suas go 60 ceintiméadar there are fish in the genus that grow up to 60 cm Ciallaíonn leporinus “giorria beag”, Leporinus means “little hare” ag tagairt do na fiacla móra a ghobann amach óna mbéal, referring to the big teeth that project from its mouth mar a bhíonn ar choiníní like on rabbits -
Eisíodh Orinoco Flow i 1988 mar phríomhamhrán ar an albam Watermark, an dara halbam a chuir Enya
amach. Bhí sé ag barr na gcairteacha sa Bhreatain ar feadh trí seachtaine agus ainmníodh do dhá ghradam
Grammy é.Eisíodh Orinoco Flow i 1988 mar phríomhamhrán ar an albam Watermark OF was released in 1988 as the princiap song on the album “Watermark” Bhí sé ag barr na gcairteacha sa Bhreatain ar feadh trí seachtaine It was at the top of the charts in Britain for 3 weeks ainmníodh do dhá ghradam Grammy é. and was nominated for two Grammy awards. -
<!–
–>
Teachtaireacht
i mbuidéal ó Ghaeltacht Dhún na nGall tagtha i dtír san Iorua tar éis ocht mbliana
| eachtaireacht i mbuidéal ó Ghaeltacht Dhún na nGall tagtha i dtír san Iorua tar éis ocht mbliana | A message in a bottle from the Donegal Gaeltacht has landed in Norway after eight years | |
Caitheadh buidéil ó bhád iascaigh 50km amach ó chósta Árainn Mhór i mí Feabhra 2009 mar chuid
d’imeacht tiomsaithe airgid don bhád tarrthála de chuid an RNLI atá lonnaithe ar Árainn Mhór
| Caitheadh buidéil ó bhád iascaigh 50km amach ó chósta Árainn Mhór i mí Feabhra 2009 | A bottle was thrown from a fishing boat 50 km out from the coast of AM in the month of February 2009 | |
| as part of an event for the collection of money for a rescue boat for the RNLI | d‘imeacht | |
| atá lonnaithe ar Árainn Mhór | that is based at AM |
-
Bhí Aileen Proctor i measc an leathchéad duine a sheol
teachtaireachtaí i mbuidéil ón oileán Gaeltachta, Árainn
Mhór i nDún na nGall. Cé gur tháinig a bhformhór acu
sin i dtír sna seachtainí i ndiaidh a seolta, ar chóstaí
Dhún na nGall, Shligigh agus na hAlban, níor aimsigh
buidéal Proctor talamh tirim go dtí an Cháisc seo caite.Bhí Aileen Proctor i measc an leathchéad duine a sheol teachtaireachtaí i mbuidéil ón oileán Gaeltachta Aileen Proctor was among the 50 people who sent messages in bottles from the Gaeltacht island Cé gur tháinig a bhformhór acu sin i dtír sna seachtainí i ndiaidh a seolta Although most of them came to land in the weeks after they were sent ar chóstaí Dhún na nGall, Shligigh agus na hAlban, níor aimsigh buidéal Proctor talamh tirim go dtí an Cháisc seo caite oon the coasts of Donegal, Sligo, and on Scotland, Proctor’s bottle did not find dru land until last Easter -
Caitheadh buidéil ó bhád iascaigh 50km amach ó chósta Árainn Mhór i mí Feabhra 2009 mar chuid
d’imeacht tiomsaithe airgid don bhád tarrthála de chuid an RNLI atá lonnaithe ar Árainn MhórCaitheadh buidéil ó bhád iascaigh 50km amach ó chósta Árainn Mhór i mí Feabhra 2009 A bottle was thrown from a fishing boat 50 km out from the coast of AM in the month of February 2009 as part of an event for the collection of money for a rescue boat for the RNLI d‘imeacht atá lonnaithe ar Árainn Mhór that is based at AM -
Chuaigh buidéal Proctor, a raibh teachtaireacht thíos ann faoi obair an bháid tarrthála
chomh maith le heolas faoin áit agus an dáta ar caitheadh i bhfarraige an buidéal.Chuaigh buidéal Proctor Proctor’s bottle went a raibh teachtaireacht thíos ann faoi obair an bháid tarrthála which had a message [wrtten] down about the work of the lifeboat chomh maith le heolas faoin áit agus an dáta ar caitheadh i bhfarraige an buidéal as well as information about the place and date the bottle was thrown in the ocean -
Ba é Peter Lefstad Dalsbø a d’aimsigh an buidéal san Iorua, gar dá theach saoire in Hustadvika
in iarthar na tíre, aimsir na Cásca i mbliana, os cionn ocht mbliana ó seoladh é. Lean
Dalsbø na treoracha a bhí thíos ann agus chuir an buidéal ‘abhaile’ chuig stáisiún an RNLI
in Árainn Mhór.Ba é Peter Lefstad Dalsbø a d’aimsigh an buidéal san Iorua It was Peter Lefstad Dalsbø who found the bottle in Norway [copula] near his holiday home in Hustadvika in the west of the country, aimsir na Cásca i mbliana Easter season this year os cionn ocht mbliana ó seoladh é over 8 years from it was sent/launched Lean Dalsbø na treoracha a bhí thíos ann agus chuir an buidéal ‘abhaile’ chuig stáisiún an RNLI in Árainn Mhór. Dalsbø followed the directions that were [written] down there and sent (put) the bottle home to the RNLI station in AM -
Is minic a thugann an fharraige teachtaireachtaí anonn is anall ó Thír Chonaill go háiteanna
i bhfad i gcéin as Éirinn. Anuraidh tháinig buidéal i dtír ar an gCarraig Fhinn sa Ghaeltacht.
Chaith daltaí scoile ón Rancocas Friends School in New Jersey sna Stáit Aontaithe buidéal
an duine isteach san Atlantach agus teachtaireacht phearsanta i ngach aon cheann acu.Is minic a thugann an fharraige teachtaireachtaí anonn is anall ó Thír Chonaill go háiteanna i bhfad i gcéin as Éirinn. The ocean often gives messages to and fro from Tyrconnel to places far in the distance from Ireland. Anuraidh tháinig buidéal i dtír ar an gCarraig Fhinn sa Ghaeltacht. Last year a bottle came to land at Carrickfinn in the Gaeltacht Chaith daltaí scoile ón Rancocas Friends School in New Jersey sna Stáit Aontaithe buidéal
an duine isteach san Atlantachstudents from Rancocas Friends School in New Jersey in the United States threw a bottle per person into the Atlantic buidéal [singular] teachtaireacht phearsanta i ngach aon cheann acu a personal message from each of them -
Margaret Gillespie a d’aimsigh ceann acu agus a sheol freagra ar ais tar éis di teacht ar an
mbuidéal ag deireadh mhí Iúil anuraidh.Margaret Gillespie a d’aimsigh ceann acu agus a sheol freagra ar ais tar éis di teacht ar an
mbuidéal ag deireadh mhí Iúil anuraidhMG found one of them and sent and an answer bak after she found a bottle at the
end of the month of July last year -
An samhradh roimhe sin arís, tháinig an ‘Red Storm’, báidín beag a sheol daltaí scoile i
Maine i Meiriceá i dtír in Árainn Mhór. Mánas Ó Luathairí agus a dheartháir Conall a d’aimsigh an bád.An samhradh roimhe sin arís, tháinig an ‘Red Storm’ The previous summer again, the “Red Storm” came báidín beag a sheol daltaí scoile i Maine i Meiriceá i dtír in Árainn Mhór. a little boat that was sent by students of a school in Maine in Americe to land in AM Mánas Ó Luathairí agus a dheartháir Conall a d’aimsigh an bád. M O’L and his brother C found the boat fronting? -
Bhí an bheirt deartháireacha ag obair i gColáiste Árainn Mhór ar an oileán Gaeltachta agus
grúpa Gaeilgeoirí amuigh leo nuair a tháinig siad uirthi.Bhí an bheirt deartháireacha ag obair i gColáiste Árainn Mhór ar an oileán Gaeltachta The two brothers were working at the College of AM on the Gaeltacht island agus grúpa Gaeilgeoirí amuigh leo nuair a tháinig siad uirthi. and a group of Irish students outside with them
when they came on it. -
Cuireadh an bád chun farraige ag Georges Bank i Maine sna Stáit Aontaithe ar an 6
Feabhra 2015. Mar chuid de thogra scoile a cuireadh chun farraige í agus ar bord bhí
méaróg chuimhne agus rianaire a choinnigh cuntas ar aistear an bháid. Tháinig sí i dtír in
Éirinn an 31 Iúil 2015.Cuireadh an bád chun farraige ag Georges Bank i Maine sna Stáit Aontaithe ar an 6
Feabhra 2015.The boat was put to sea at George’s Bank in Maine in the USA on Feb. 6, 2015 Mar chuid de thogra scoile a cuireadh chun farraige í As part of a school [?] it was put to sea togra ? ar bord bhí méaróg chuimhne agus rianaire a choinnigh cuntas ar aistear an bháid. on board was a memory chip and a tracker that kept an accout of the journey of the boat. méaróg pebble
Copula
-
An polaiteoir é Neil deGrass Tyson?
Ní hea, is réalteolaí é.
Is as nua-Eabhrac é -
Ar shaighdiúir é Gandalf?
Níorbh é, ba dlraíodóir é.
Ba as Valinor é. [lenite past tense. Usually do not have the contracted forms in the past tense. Exception: B’fh…] -
Nach stiúrthóir é George R.R. Martin?
Ní hea, is scríbhneoir é.
Is as Nua Jersey é. -
Ar hobbit é Meriadoc Brandybuck?
Ba é, ba hobbit é.
Ba as Buckland é. -
An stoirm mhór í Harvey?
‘Sea, is stoirm mhór í.
Is as an tAtlanach í -
Nár Naitsí é Adolf Hitler?
Ba é, ba Naitsí é?
Ba as an Ostair é. -
An múinteoir é Stephen Colbert?
Né hea, is aisteoir coiméide é.
Is as D.C. é. -
Ar fhear an iarthair é Aragorn?
Ba é, Ba fear an iarthair é.
Ba as Arnor é [lenite past tense] -
Ar fhear an iarthair é Eomer?
Níorbh é, ba Rohirrim é.
Ba as Rohan é. [lenite past tense] -
Ar dhochtúir é Palpatine?
Níorbh é, ba Impire olc é.
Ba as Coruscant é. [lenite past tense]
| an urú gréine | ||
| Dé Luain seo caite | ||
| i lár na cathrach Minneapolis | ||
| I bpáirt | ||
| Bhí an aimsir scamallach | ||
| uaireanta | sometimes | |
| bhí na scamaill tanaí go leor uaireanta chun an ghrian a fheiceáil | ||
| Ní chaith mé spéaclaí dorcha speisialta a úsáid | ||
| Bhí scamaill go leor ann i gcónaí | ||
| Bhí dea-ádh orm | ||
| slua mór anseo |
<!–
–>
From Hilbert Space to Dilbert Space, and beyond 