Irish Class, October 14, 2013

Rang Gaeilge, an 14ú lá Mí Dheireadh Fómhair 2012

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Straitéis Fiche Bliain – Cén Straitéis Fiche bliain?

Ciarán Dunbar

Ní chuirfeadh sé iontas orm dá mbeadh daoine ann nár chuala faoin Straitéis Fiche Bliain don
Ghaeilge riamh, nó a bhfuil dearmad déanta acu air, mar is beag dul chun cinn a rinneadh ó
foilsíodh é in 2010.

<!–

–>

Ní chuirfeadh sé iontas orm dá mbeadh daoine ann nár chuala faoin Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge riamh	It would not surprise me if people have never heard about the 20 year strategy for Irish
nó a bhfuil dearmad déanta acu air	or have forgotten about it.
mar is beag dul chun cinn a rinneadh ó foilsíodh é in 2010	as little progress has been made ​​since it was published in 2010

Níor chuala mé aon duine ag caint faoi sa Ghaeltacht riamh agus ní minic a luaitear é ar TG4
agus ar Raidió na Gaeltachta fiú – ní dóigh liom go nglacann duine ar bith mar iarracht ionraic
é.

<!–

–>

Níor chuala mé aon duine ag caint faoi sa Ghaeltacht riamh	I have never heard anyone talking about it in the Gaeltacht
ní minic a luaitear é ar TG4 agus ar Raidió na Gaeltachta fiú	not often mentioned on TG4 or even RnG
ní dóigh liom go	I am not of the opinion …, I do not think …
glac	accept, take
ionraic	honest

Tá sé glactha go forleathan ag pobal atá buailte síos go mór nach bhfuil ann ach cur i gcéill agus
ceap magaidh agus sin a raibh ann riamh.

buailte síos	beaten down
Tá sé glactha go forleathan ag pobal atá buailte síos go mór	It was widely accepted by the public that is greatly beaten down by it down there
cur i gcéill	pretence
ceap magaidh	laughing stock
nach bhfuil ann ach cur i gcéill agus ceap magaidh agus sin a raibh ann riamh.	that it only a pretense and was always a laughing stock is all there ever was

Ní dóigh liom go bhfuil an léamh sin iomlán ceart áfach.

<!–

–>

iomlán	complete
áfach	however

Caithfidh muid glacadh leis go bhfuil daoine maithe ionraice sa Roinn Ealaíon, Oidhreachta
agus Gaeltachta ag obair ar an Straitéis agus go raibh na polaiteoirí a cheap é báúil agus dáiríre
faoin teanga.

a cheap é	thought it up
Caithfidh muid glacadh leis go bhfuil daoine maithe ionraice sa Roinn Ealaíon	We must accept that good honest people in the Arts Department,
Oidhreachta agus Gaeltachta	Heritage and Gaeltacht
go raibh na polaiteoirí a cheap é báúil agus dáiríre faoin teanga.	that the politicians who thought it up are sympathetic and serious about the language

Bheadh go leor daoine den tuairim go bhfuil mé thar a bheith soineanta a bheith ag smaoineamh
mar sin ach déarfainn féin nach mbíonn aon toradh ar an tsoiniciúlacht shíoraí.

thar a bheith	extremely
Bheadh go leor daoine den tuairim go bhfuil mé thar a bheith soineanta a bheith ag smaoineamh	Many people would have the opinion that I am naïve to think that
mar sin ach déarfainn féin nach mbíonn aon toradh ar an tsoiniciúlacht shíoraí	However I would say this is the only result of eteral cynicism.

Tá an t-alt seo á scríobh agam do mhuintir na Sé Chontae go príomha, mar sin tá pointe
tábhachtach le déanamh.

Tá an t-alt seo á scríobh agam do mhuintir na Sé Chontae go príomha,	This article that I am writing is primarily for the people of the Six Counties,
mar sin tá pointe tábhachtach le déanamh.	there is an important point to make

Tá bundifríocht idir Gaeil na Poblachta agus Gaeil na Sé Chontae.

Tá bundifríocht idir Gaeil na Poblachta agus Gaeil na Sé Chontae.	There is a basic difference between the Irish of the Republic and the Irish of the Six Counties

Glacann Gaeilgeoirí sa Tuaisceart go bhfuil an stát, an córas agus srl. naimhdeach don Ghaeilge
ar fad, sin d’ainneoin na fianaise go bhfuil aitheantas ag Gaelscoileanna agus go bhfuil airgead á
chaitheamh ag an Ríocht Aontaithe ar an Ghaeilge le blianta.

Glacann Gaeilgeoirí sa Tuaisceart go bhfuil an stát…	The Irish speakers of the North accept that the State …
córas	system
naimhdeach	hostile, malevolent
naimhdeach don Ghaeilge ar fad,	hostile to all Irish
d’ainneoin	in spite of
fianaise	witness, evidence
aitheantas	recognition

Ach ó dheas, d’ainneoin na fianaise, glacann daoine go bhfuil an stát fabhrach don teanga agus
níos tábhachtaí arís go bhfuil an stát freagrach as todhchaí na Gaeilge, uime sin, bíonn daoine ag
súil le ceannaireacht ón stát ar an cheist.

ó dheas,	from the south
glacann daoine go bhfuil an stát fabhrach don teanga	people accept that the state is favorable to the language
níos tábhachtaí arís go bhfuil an stát freagrach as todhchaí na Gaeilge,	more important, that the state is responsible for the future of Irish
uime sin, bíonn daoine ag súil le ceannaireacht ón stát ar an cheist.	Therefore people expect leadership from the state on the question.

Ábhar na Straitéise

Ach cad go díreach atá ann sa Straitéis? Seo an cur síos atá air ar shuíomh idirlín Roinn na
Gaeltachta …

cur síos	acctount, description	“putting down”
Ach cad go díreach atá ann sa Straitéis?	But what exactly is the strategy
Seo an cur síos atá air ar shuíomh idirlín Roinn na Gaeltachta	Here is a description on the internet site of the Department of Gaeltachts.

“Cuireann an Straitéis cur chuige iomlánaíoch, comhtháite i ndáil leis an nGaeilge chun cinn –
cur chuige a luíonn le dea-chleachtas idirnáisiúnta…”

Cuireann an Straitéis cur chuige iomlánaíoch	The strategy provides a wholistic approach
comhtháite i ndáil leis an nGaeilge chun cinn	coherent approach to the promotion of Irish
cur chuige a luíonn le dea-chleachtas idirnáisiúnta	approach fits with international best practice

An dtuigeann tú anois mar sin? Ná bí buartha, ní thuigim focal de sin ach an oiread.

An dtuigeann tú anois mar sin?	Do you understand that now?
Ná bí buartha	Do not be worried
ní thuigim focal de sin ach an oiread.	I do not understand as much as a word either

Mar sin féin, tuigim go maith an abairt seo…

<!–

–>

Mar sin féin, tuigim go maith an abairt seo…	Although, I understand well this sentence

“Tá sé ráite i gClár an Rialtais 2011-2016 go dtabharfaidh an Rialtas tacaíocht don Straitéis 20
Bliain agus go ndéanfaidh sé na spriocanna indéanta atá luaite inti a chur i gcrích.”

Tá sé ráite i gClár an Rialtais	As stated in the government program
o dtabharfaidh an Rialtas tacaíocht don Straitéis 20 Bliain	will give support to the 20 year strategy
sprioc	target, goal
indéanta	possible, doable
sodhéanta	easy to do
dodhéanta	impossible
luaigh	mention	v
luaite	mentioned	??

Is dóigh liom gurb é an focal ‘indéanta’ an ceann is tábhachtaí agus is dóigh liom gurb é sin an
clásal éalaithe.

Is dóigh liom gurb é an focal ‘indéanta’ an ceann is tábhachtaí agus is dóigh liom gurb é sin an clásal éalaithe	I think that the word ‘possible’ is the most important and I think that this is the escape clause

Tá cúlú eacnamaíochta ann agus níl duine ar bith ag súil go mbeadh an t-airgead céanna á
chaitheamh ar an Ghaeilge mar a bhí.

Tá cúlú eacnamaíochta ann	There is a recession
níl duine ar bith ag súil go mbeadh an t-airgead céanna á chaitheamh ar an Ghaeilge mar a bhí.	nobody expects to spend the same amount of money on Irish as used to be.

Tá sé ráite ag an Aire Stáit Gaeltachta, Donncha Mac Fhionnlaoich, “Is fíor gan amhras go bhfuil
laghdú suntasach tagtha ar an méid atáthar a chaitheamh ar an Ghaeilge ón tréimhse ar
foilsíodh an Straitéis in 2010.”

an Aire Stáit	The minister of State
Is fíor gan amhras go bhfuil laghdú suntasach tagtha ar an méid atáthar a chaitheamh ar an Ghaeilge ón tréimhse ar foilsíodh an Straitéis in 2010.	It is undoubtedly true that the amount being spent on the language is being significantly reduced from the period of the publication of The Strategy 2010.

Ar bhealach, tá iontas orm go bhfuil an Roinn ag leanúint leis an Straitéis. Tá leithscéal den
scoth acu chun éirí as leis an chúlú eacnamaíochta. Is ábhar dóchais éigin é go bhfuil sé fós ann.

Ar bhealach	In a way
tá iontas orm go bhfuil an Roinn ag leanúint leis an Straitéis.	I am surprised that the department is following the strategy
Tá leithscéal den scoth acu chun éirí as leis an chúlú eacnamaíochta.	They have an an excellent excuse in the recession to give it up
Is ábhar dóchais éigin é go bhfuil sé fós ann.	Some amount of hope is still there.

Tá spriocanna na Straitéise i bhfad níos soiléire áfach:

á spriocanna na Straitéise i bhfad níos soiléire áfach:	However, the goals of the strategy are much clearer

• an líon daoine a labhraíonn Gaeilge gach lá lasmuigh den chóras oideachais a ardú ó 83,000 go
250,000;

an líon daoine a labhraíonn Gaeilge gach lá lasmuigh den chóras oideachais a ardú ó 83,000 go 250,000;	To raise the number of people who speak Irish every day outside the educational system from 83,000 to 250,000;
ardú	increasing

• an líon daoine a labhraíonn Gaeilge sa Ghaeltacht gach lá a ardú 25%; agus

an líon daoine a labhraíonn Gaeilge sa Ghaeltacht gach lá a ardú 25%;	to raise the number of people who speak Irish every day in the Gaeltacht by 25%

• an líon daoine a úsáideann seirbhísí Stáit trí Ghaeilge, agus atá in ann teilifís, raidió agus na
meáin chlóite a rochtain tríd an teanga, a mhéadú.”

an líon daoine a úsáideann seirbhísí Stáit trí Ghaeilge	The number of people using state services through Irish
agus atá in ann teilifís, raidió agus na meáin chlóite a rochtain tríd an teanga, a mhéadú	and be able to increase [the use of Irish] through radio, television, and print media
méadú	increase	m4

Aisling phearsanta Eamon Uí Chuív í an Straitéis, tuigtear gurb é féin a cheap an fhigiúir
250,000 de chainteoirí laethúil.

Aisling phearsanta Eamon Uí Chuív í an Straitéis	The strategy is the personal dream of Eamon Uí Chuív
tuigtear gurb é féin a cheap an fhigiúir 250,000 de chainteoirí laethúil	it is understood that he himself thought up this figure of 250,000 daily speakers.

Tá an gníomhaire agus tráchtaire Donncha Ó hÉallaithe ag scríobh faoin Straitéis le fada, in alt
ar Beo.ie ar an mhí seo caite, scríobh sé, “Níl ardú mar sin ‘indéanta’. Seo é bun agus barr an
scéil, ‘sé sin go bhfuil sprioc sa Straitéis 20 Bliain nach bhfuil ‘indéanta’ agus tá ráite ag an
rialtas nach ndéanfar ach ‘na spriocanna indéanta a sheachadadh’.”

<!–

–>

Tá an gníomhaire agus tráchtaire Donncha Ó hÉallaithe ag scríobh faoin Straitéis le fada	The activist and commentator Donncha Ó hÉallaithe is writing at length about the strategy
tá ráite ag an rialtas nach ndéanfar ach ‘na spriocanna indéanta a sheachadadh’	The gvernment has only said that it is possible to do only achieveable goals

Caithfidh mé a admháil, cé go bhfuil mé in amhras faoi cé chomh inbhainte amach is atá na
figiúir seo, chan aontaím le Donncha. Cad chuige?

Caithfidh mé a admháil	I must admit
cé go bhfuil mé in amhras faoi cé chomh inbhainte amach is atá na figiúir seo	lthough I have doubts about how realizable are these figures,
chan aontaím le Donncha.	not agree with Denis
chan	not	negative particle. Don. & S.G.
Cad chuige?	Why?

Is é an rud atá ann ná go bhfuil na cainteoirí líofa sin againn cheana, creidtear go bhfuil Gaeilge
líofa ag 340,000 duine sa Phoblacht – an mbeadh sé dodhéanta, abair 100,000 acu seo a
thiontú ina gcainteoirí rialta Gaeilge agus b’fhéidir ina gcainteoirí laethúla ina dhiaidh sin?

<!–

–>

is é an rud atá ann ná go bhfuil na cainteoirí líofa sin againn cheana	the thing is that we already have fluent speakers
creidtear go bhfuil Gaeilge líofa ag 340,000 duine sa Phoblacht	It is believed that 340.000 in the Republic are fluent
an mbeadh sé dodhéanta	it would be impossible
a thiontú	turning, converting
a thiontú ina gcainteoirí rialta Gaeilge agus b’fhéidir ina gcainteoirí laethúla ina dhiaidh sin	turn regular speakers of Irish and perhaps later daily speakers
abair	say
ina dhiaidh sin	later

Bheadh sé an-deacair, go háirithe taobh istigh de 20 bliain, ach ní dóigh liom go mbeadh sé
dodhéanta.

headh sé an-deacair	it would be very difficult
go háirithe taobh istigh de 20 bliain	especially inside of 20 years
ach ní dóigh liom go mbeadh sé dodhéanta.	but I do not think it would be impossible

An Ghaeltacht

Is í an fhadhb mhór eile atá ag Donncha leis an straitéis ná ceist chigilteach theorainneacha na
Gaeltachta.

cigilteach	ticklish, touchy
Is í an fhadhb mhór eile atá ag Donncha leis an straitéis ná ceist chigilteach theorainneacha na Gaeltachta.	The other big problem with the strategy is the touchy question of the limits of the Gaeltachts

Tá áiteanna sa Ghaeltacht oifigiúil gan aon chainteoirí dúchais fágtha iontu fiú ach theip ar
mhisneach an rialtais dul i ngleic leis an fhadhb sin nuair a bhí an deis acu agus Acht na
Gaeltachta 2012 á dhréachtú.

Tá áiteanna sa Ghaeltacht oifigiúil gan aon chainteoirí dúchais fágtha iontu	There are places in the official Gaaltacht where there are no native speakers left in them
teip	fail
misneach	courag
gleic	struggle, contest
deis	right hand, right hand side, opportunity
dréachtú	drafting

Ní féidir a bheith ag súil go mbeadh FíorGhaeltacht agus FíorGhalltacht ann gan
BreacGhaeltacht a bheith eatarthu agus bheadh leisce orm féin oiread is cainteoir dúchais
amháin a chaitheamh amach as an Ghaeltacht, ach is cinnte go mbeidh ar an rialtas dul i ngleic
leis an fhadhb áirithe sin luath nó mall.

eatarthu	between, among
leisce	laziness, sloth; reluctance
oiread is cainteoir dúchais amháin	so much as one native speaker
is cinnte go mbeidh ar an rialtas dul i ngleic leis an fhadhb áirithe sin luath nó mall.	it is certain that the government will have to struggle the particular problem sooner or later.

Mar sin féin, táthar ag tuar nach mbeidh aon Ghaeltacht ann i gceann fiche bliain, seans gurb í
sin an réiteach deiridh a bheas ann ar an fhadhb.

Mar sin féin, táthar ag tuar	However, it is projected

Is í an deacracht is mó a bheadh agamsa leis an Straitéis ná an ról a imríonn Údarás na
Gaeltachta

Is í an deacracht is mó a bheadh agamsa leis an Straitéis ná an ról a imríonn Údarás na Gaeltachta<	The biggest difficulty I would have with the strategy is the role the Gaeltacht Authority plays

Meallann Údarás na Gaeltachta jabanna chun na Gaeltachta – gan aon cheangal Gaeilge orthu i
ndáiríre.

meall	attract
ceangal	connection

Mar sin, tá na céadta, na mílte daoine fiú, á mealladh chun cur fúthu sa Ghaeltacht gan aon
Ghaeilge acu.

Mar sin, tá na céadta, na mílte daoine fiú, á mealladh chun cur fúthu sa Ghaeltacht gan aon Ghaeilge acu.	So, there are hundreds, even thousands of people attracted to the Gaeltacht even though they have no Irisb
cur fúthu	settling	“putting under”

Dá mba rud é go raibh sé de pholasaí ag an stát an Ghaeilge a ruaigeadh as an Ghaeltacht,
níorbh fhéidir leo gléas níos éifeachtaí ná an tÚdarás a cheapadh ach is í an eagraíocht atá i
mbun an phróisis phleanála teanga sa Ghaeltacht faoin Straitéis.

Dá mba rud é go raibh sé de pholasaí ag an stát an Ghaeilge a ruaigeadh as an Ghaeltacht	If it was the policy of the state to remove Irish from the Gaeltacht
níorbh fhéidir leo gléas níos éifeachtaí ná an tÚdarás a cheapadh ach is í an eagraíocht atá i mbun an phróisis phleanála teanga sa Ghaeltacht faoin Straitéis.	It could not be more effective than the appointment of the Authority to the planning process of the language under the strategy

Tá sé an-deacair gan a bheith soiniciúil faoin Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge ag an phointe
seo.

á sé an-deacair gan a bheith soiniciúil faoin Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge ag an phointe seo.	It is very hard not to be cynical about the 20 year strategy for Irish at this point.

Bheinn den tuairim go ndéanfar dearmad air de réir a chéile agus nach mbainfidh sé fiche bliain
d’aois amach choíche.

go ndéanfar dearmad air de réir a chéile	will be gradually forgotten
it will not reach the age of 20 years.

---

maorlathach	bureaucratic