Irish Class, May 6, 2013

Rang Gaeilge, 6ú lá Mí na Bealtaine 2013

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Bhí muid ag campáil oíche Dé hAoine
Bhí sé an-fuar agus bhí sneachta ar an talamh.
Bhí go leor blaincéid againn. Bhí sé te faoi leo
aonach	fair

Cré na Cille — Review in Comhar

Tá sé rí-fhurasta a rá fá “Chré na Cille,” an saothar is déanaí ó láimh Mháirtín Uí Chadhain,
gurab é an leabhar is fearr agus is tábhachtaí é a foilsíodh sa Ghaeilge go nuige seo. Sa chéad áit do b’féidir
ar foilsíodh de leabhra ‘tábhachtacha” sa Ghaeilge ó thús na haibheochana do chóimhreamh ar mhéireanna aonláimhe.
Sa dara háit níor ghá an aonlámh féin le líon na scríneoirí ‘tábhachtacha” do áireamh. Ach ar a shon san,
nó bfhéidir dá bharr san, is fíor mar mhaíomh é, im thuairimse. Agus is fíor é ar chúis amháin,
cúis is leor liomsa mar thaca lem thuairim. Sé sin go ndeineann sé iarracht, don chéad uair i nGaeiIge,
muintir na Gaeltachta — nó muintir na hÉireann dá n-abrainn é — do réaladh fé mar tá siad i ndáiríre.
Sa litríocht atá mé ag rá, dar ndó. Má leanann tú faisnéis na gcúirteanna dlí; má chuireann tú cluas ort féin
i dteach tábhairne — go háirithe tar éis am “dúnta”; má éisteann tú len a bhfuil bailithe de nuacht
na gcomharsan ag do bheanchéile, gheobhaidh tú cruinneolas agus léirthuiscint ar thréithe do chine.
Ach is fánach agat bheith á lorg sa litríocht — i nGaeilge nó i mBéarla. Gheobhaidh tú an fhírinne,
ach é teoranta de thairbhe easba ealadhan agus oideachais, ins ” An tOileánach;” gheobhaidh tú mórchuid
de ins an chuid is fearr de ghearrscéalta Frank O’Connor ; léargas beagán ceobhránach — toisc an t-údar
bheith ró-ealadhnta agus ró-léanta — i scéalta Dhónail Uí Chorcora.

rí-fhurasta	extremely easy
saothar	work
tábhachtaí	important
foilsíodh	published
go nuige seo	hitherto, to this date
tábhachtacht	important
aibheochana = athbheocán	revival
cóimhreamh	counting
méireanna	fingers
níor ghá	not necessary
líon	number
áireamh	account
Ach ar a shon san	Notwithstanding
is fíor mar mhaíomh é	the claim is true
im thuairimse	in my opinion
ar chúis amháin	for one reason
cúis is leor liomsa mar thaca lem thuairim	sufficient reason for me to support my opinion
fé = faoi	under, about	Munster
i ndáiríre	really
dar ndó = ar ndóigh	of course
Má leanann tú faisnéis na gcúirteanna dlí	if you follow the news of the courts of law
má chuireann tú cluas ort féin i dteach tábhairne	if you listen to yourself in the pub
go háirithe	particularly
bailigh	collect, gather
comharsa	neighbor
cruinn	accurate, round
léirthuiscint	appreciation, understanding
cine	race, breed
fánach	in vain, wandering, straying, random
á lorg	seeking, looking
firinne	truth
teoranta	limited, restricted
de thairbhe	as a result of
easba	want of, deficit
ealadhan	artistic
oideachais	educational
Oileánach	Islander
léargas ceobhránach	misty view
toisc an t-údar	because the author
ealadhanta	artistic
léanta	learned, read

Ach, sul a dtéam níos sia Ieis an scéal feasam cadé chuir Máirtín Ó Cadhain roimis a dhéanamh.
Thoigh sé baile beag nó taobh beag tíre sa Ghaeltacht agus rinne sé iarracht saol, scéal,
pearsantacht agus tréithiúlacht an phobail bhig a raibh cónaí orthu ann a shníomh ina chéile in aon scéal amháin
i dtreo go bhfeicimís an pobal beag san ina steillebheathaidh os comhair ár súl. Rud do rinne Pierre Loti agus
scríneoirí nach é do mhuintir Bhreatain na Fraince agus do na Basques ar theorainn na Fraince.
Rud atá déanta do gach treabh agus cine dá iargcúlda é, beagnach, ar dhruim na cruinne. Ach amháin do mhuintir
na hÉireann. Is sinne an cine atá balbh go fóill — i gcúrsaí litríochta dhe ach go háirithe.
B’fhéidir go bhfuil tús dá chur sa saothar s[e]o le Máirtín Ó Cadhain le scaoileadh na snama atá le fada ar an dteangain.

téam	team
níos sia	longer, farther
feasach	knowing, well-informed
feasam	I know
cadé = céard é	what
roimis	before himself
Thoigh	chosen
saol, scéal, pearsantacht agus tréithiúlacht an phobail bige	life, story, personality and character of the little community
bige	smallness
sníomh	spin, twist	v
treo	direction, way
ina steillbheatha	large as life
os comhair ár súl	in front of our eyes
treabh agus cine	tribe and race
iargcúlta	backward, isolated, outlandign
druim = droim	back
cruinne	universe, orb, world
sinne	we, us	emph of sinn
cine	race
balbh	dumb, inarticulate, mute
go fóill	still
go háirithe	particularly
saothar	work
scaoileadh	release
snama = snaidhm	knot

Tá iarracht den ardshamhlaíocht le braith ar an leagan amach atá ar an scéal seo.
Mar tá na príomhcharactaerí ar fad ann,
beagnach, marbh. Bhain an t-údar feidhm as seanchreideamh na
Gaeltachta go mbíonn na mairbh ag cómhrá le chéile in úir na cille. Is é an cómhrá sin iomlán an leabhair,
trí chéad seasca a cheathair leathanach de. Suíomh a mheallfadh scríneoir ar bith go mbuailfeadh an smaoineamh é,
suíomh atá beagnach gan teora ó thaobh na feidhme is féidir a bhaint as. Suíomh a chuireann gaistí agus sáslaigh
i mbealach an údair leis. Agus ní théann an t-údar saor ar chuid acu. Ach feiceam.

samhlaíocht	imagination
braith	depending, reliance
leagan amach
le braith ar an leagan amach	relying on the layout
feidhm	function, use, duty
cómhrá	conversation
úir	soil
iomlán	total, full, complete, overall
trí chéad seasca a cheathair leathanach	364 pages
suíomh	site, location, arrangement
meallfadh	attracting
saor ar chuid acu	free of some of them
gaiste	snare, trap	m4
sáslach	mechanism, machinery	m1

<!–

Tá scéal cinnte sa leabhar: scéal na coimhlínte idir bheirt dheirfiúr, Caitríona Pháidín agus Neil Pháidin. Tá Caitríona san uaigh agus is uaithi sin agus ón a cómhrá le na mairbh tim- peall uirthi a gheibh muid eolas ar imeachtaí na coimhlinte sin nó go bhfuair Caitríona bás, agus ina dhiaidh sin mar d’imigh an scéal ó bhásaigh sí ó na corpáin nua-adhlactha a curtar san úir. Scéal simplí é—mar do ghoid Neil, an iníon ab óige, an fíear a raibh- Caitríona ag trúth leis agus mar a pósadh Neil roimpi. Mar do chuaidh Caitríona in aois agus i seirbhe; gur phós sí fear ar shon a bheith pósta agus fear bheith aici; mar do chuir si faobhar claidhimh a teangan agus a hintinne in éadan Neil; go dtí ná raibh de chuspóir saoil aici ach Neil do chur síos ; go dtí ná raibh de shólás aici ach dólás Neil, agus nár shólás léi a sólás féin mara gcúirfeadh sé dólás ‘ ar Neil. Scéal atá chomh coitchianta le bothaibh feirme na hÉireann. Ach ní dhearna aon duine scéal as go dtáinig Máirtín Ó Cadhain ar an bhfód.

coimhlínt	conflict, rivalry

Níl ins na caractaeri eile ach gluais don scéal sin. Tá Neil beo agus ní thagann sí inár láthair ach amháin i gcuntas na gcaractaerí eile. Gheibh muid giota beag den scéál ó gach duine acu, mar aon leis an pháirt a bhí aige féin ann. Gheibh muid mórchuid de ó Chaitríona Pháidín féin. I gcómhrá na marbh san uaigh chímíd an scéal ag éirí, ag fás, ag forbairt, ag leathnú, go dtí ná fúil fríd dá laghad de intinn na bpríomhphearsan ná cor dá laghad ina scéal _nach nochtthar dúinn.

–>

---

Cré na Cille

Samhradh 1947: Bás Mháirtín

faraor	alas, woe
faitíos	fear, apprehension	m1
cocáil	cock, point	v
cnapán a glún	kneecap
baclainn	bent arm
plandóg	wench
cláradh	having sex
Cé ceapadh é?	Who would have thought it?
gadaí	thief
óltach	drunk
bacach	lame
bodarlín bíogach	horny lout	[per subtitles]
siúráilte	confident
cocbhodalán	cocky little prick	[per subtitles]

<!–

–>