Irish Class, May 19, 2014

Rang Gaeilge, 19ú lá Mí na Bealtaine 2014

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Haggis Hunting, an fhírinne… “Chaidh sinn a’
chlubachadh!”

• Seo Burns Nicht, an lá a thugtar ómós don bhfile clúiteach, banaí rathúil agus Albanach bródúil, Robert
  Burns. Go traidisiúnta ársaítear a chuid dánta san oíche anocht, óltar uisce beatha agus itear…
  hagaois. Mar sin, don lá atá ann, foilsíonn muid anseo argóint Mhíchíl Mhic an Bheatha ar son bheith
  ag seilg na gcréatúr beag seachas iad a shaothrú ar fheirmeacha.

  ómós don bhfile clúiteach	tribute to the renowned poet
  banaí	lady’s man	m4
  rathúil	prosperous, successfull
  bródúil	proud, arrogant	a2
  ársaigh	tell, relate; grow old, advance [in times
  foilsíonn muid anseo argóint	we publish here an argument
  seilg	hunt, chase, game, quarry	f2
  seachas	besides, other than, rather than
  saolthraigh	llabor, toil, cultivate
  feirm	farm	f2 pl feirmeacha

• Tosóidh mé le faoiseamh.

  faoistin	confession	f2
  Tosóidh mé le faoiseamh	I start with a confession

• Tá hagaois ite agam, ní amháin sin, ach tá hagaois maraithe agam.

  Tá hagaois ite agam	I have eaten haggis
  ní amháin sin	not only that
  ach tá hagaois maraithe agam.	but I have killed haggis

• Titfidh roinnt agaibh amach liom láithreach, cén dóigh a mairfeadh duine ar bith hagaois?

  Titfidh roinnt agaibh amach liom láithreach	Some of you will fall out [with me] immediately
  cén dóigh a mairfeadh [maróidh] duine ar bith hagaois?	Why will a person live with [kill] haggis at all?

• Ceann de na hainmhithe is áille agus is soineanta dá bhfuil ann, gan trácht ar a bheith gann.

  Ceann de na hainmhithe is áille	one of the most beautiful animals
  soineanta	calm, fair, pleasant
  dá	of his/its
  gan trácht ar a bheith gann	not to mention being rare

• Taigeis atá orthu i nGaeilge na hAlban ar ndóigh. Haggis scoticus an t-ainm Laidin eolaíochta atá
  orthu.

  Taigeis	Haggis	S.G.
  Haggis scoticus an t-ainm Laidin eolaíochta atá orthu.	Haggis is the Latin scientific name for them

• Chaith mé tamall thall in Íle na hAlban, tá anois trí bliana ó shin ag toraíocht ar hagaois an oileáin sin,
  nó mar a deir siad i nGaeilg na háite, bhá mi a’ clubachadh!

  Chaith mé tamall thall in Íle na hAlban	I spend some time over in Islay of Scotland
  tá anois trí bliana ó shin ag toraíocht ar hagaois an oileáin sin	it is now 3 years since I was looking for the island haggis there
  nó mar a deir siad i nGaeilg na háite	or as they say in the local Gaelic

• Cinnte, clubachadh! Sin mar a mharaíonn tú iad, le stailt chlub orthu (nó dhó in amanna).

  Sin mar a mharaíonn tú iad	So as you kill then
  stailc	strike
  nó dhó in amanna	or two at times

• Sin an dóigh is éifeachtaí chun iad a mharú, club ceart sa chloigeann, más féidir sin a aimsiú.

  éacht	feat, achievement	m3
  éifeacht	significant, force, effect, achievement
  club ceart sa chloigeann	club right in the head
  más féidir sin a aimsiú	if you can find it

• Dar ndóigh tá an hagaois allta go huile is go hiomlán cruinn mar sin ní f éidir ach saineolaí nó sealgaire
  maith an cloigeann a aimsiú.

  Dar ndóigh tá an hagaois allta go huile is go hiomlán cruinn mar sin	Of course this is the wild haggis so it completely round that
  ní féidir ach saineolaí nó sealgaire maith an cloigeann a aimsiú.	it is only possible for an expert or a hunter to hit the head well

• Níl ach duine nó beirt fágtha ar an tsaol gur féidir leo ceann baineann a aithint ó cheann fireann
  faraor.

  Níl ach duine nó beirt fágtha ar an tsaol	only one or two people left alive
  gur féidir leo ceann baineann a aithint ó cheann fireann faraor.	that can o distinguish[recognize] the one female from the one male alas.

• Sea, bhuail mé chun bás iad agus ní ghabhaim aon leithscéal as.

  bhuail mé chun bás iad agus ní ghabhaim aon leithscéal as.	I hit them to death and I do not apologize

• Ar bhain mé sult as?

  Ar bhain mé sult as?

  Did I enjoy it?

• Ar bhealach bhain mar gur rud nadúrtha atá ann ach ar bhealach eile níor bhain, ligeann siad scread
  olagónach astu atá áit éigin idir amhránaíocht bhinn na míolta móra agus béic scaollmhar choinín óig i
  mbéal chait.

  Ar bhealach	in a way
  míol mór	whale
  ligeann siad scread olagónach astu	They allow the scream of lamentation from them
  atá áit éigin idir amhránaíocht bhinn	that is someplace betweeen the melodious singing of whales and the panicky yell of a young rabbit in a cat’s mouth

• Cad é sin, “tá tusa uafasach”, a deir tú?

  tá tusa uafasach	you are horrible

• Goille, cuirim ceist ort.

  Goille	purblind (having poor vision

• Ar ith tú féin hagaois riamh?

• “D’ith,” a deir tú, “ach tháinig sé sin ó fheirm éigin.
  Cuireadh chun báis é ‘go daonnachtúil’,” a
  chreideann sibh!

  daonnachtúil	humane

• Abair liom, cén cruth a bhí ar do hagaois?

  cén cruth a bhí ar do hagaois?	what was the shape of your haggis?

• Bhí sé dronuilleogach, nach raibh? Cosúil le hispín
  mór go díreach.

  dronuilleogach	rectangular
  ispín	sausage
  go díreach	exactly

• Nár dhúirt mé ní ba luaithe go mbíonn siad go
  hiomlán cruinn san f hiántas? Cén fáth an difear mar
  sin?

  ní ba	earlier	p of níos
  Nár dhúirt mé ní ba luaithe go mbíonn siad go hiomlán cruinn san fhiántas?	Didn’t I say earlier they are completely round in the wild?

• Mar gur póraíodh iad sa chaoi sin ionas gurbh
  fhurasta iad a mharú sa mhonarcha agus gurbh
  fhéidir leo maireachtáil níos fearr i gcásanna bataire!

  Mar gur póraíodh iad sa chaoi sin ionas gurbh fhurasta iad a mharú sa mhonarcha agus gurbh fhéidir leo maireachtáil níos fearr i gcásanna bataire!	Because they were bred in this way so that easy to kill them in the factory and that they could live better in battery cases!
  póraigh	breed	v p aut póraíodh

• Maireann siad sna cásanna sin, beagnach sa dorchadas, gan fáil ar aer úr, gan an tsaoirse ag dul
  amach, a gcosa beaga bídeacha ar líontán sreinge, agus air sin amháin ó thús a saolta truacánta go
  dtí an deireadh leo, deireadh a gcuireann siad fáilte roimhe go cinnte.

  Maireann siad sna cásanna sin	THey live in those cases
  beagnach sa dorchadas	almost in darkness
  gan fáil ar aer úr	without availability of fresh aire
  gan an tsaoirse ag dul amach	without the freedom of going outside
  a gcosa beaga bídeacha ar líontán sreinge	little tiny legs oo wire nets
  air sin amháin ó thús a saolta truacánta go dtí an deireadh leo	only this from the beginning of their piteous lives to the ending of them
  deireadh a gcuireann siad fáilte roimhe go cinnte	an end they certainly welcome

• Maireann na milliúin acu mar sin, an chuid is mó acu ar feadh tamall an-ghairid ar ndóigh, ar feadh a
  saolta iomlána.

  Maireann na milliúin acu mar sin	Millions of them live like that
  an chuid is mó acu ar feadh tamall an-ghairid ar ndóigh	most of them for a very short while of course
  ar feadh a saolta iomlána	throughout their whole lives

• Seo ainmhí beag uasal a d’éabhlóidigh chun maireachtáil i sléibhte maorga Ghaeltacht na hAlban –
  tiontaithe ina n-ispíní beo ar mhaithe le feoil saor i ‘chippies’ Ghlaschú agus Dhún Éideann.

  Seo ainmhí beag uasal a d’éabhlóidigh chun maireachtáil i sléibhte maorga Ghaeltacht na hAlban	This noble little animal evolved to live in the stately mountains of the Scottish Gaeltacht
  tiontaithe ina n-ispíní beo ar mhaithe le feoil saor i ‘chippies’ Ghlaschú agus Dhún Éideann	turned into live sausage for the sake of cheap meat in Glasgow and Edinburgh ‘chippies’

• B’f hearr liom nach mbeadh siad ag fulaingt mar sin, go mbeadh siad beo mar is ceart amuigh san
  fhiántas ag maireachtáil mar is ceart agus go nadúrtha.

  B’fhearr liom nach mbeadh siad ag fulaingt mar sin	I prefer they not suffer so
  go mbeadh siad beo mar is ceart amuigh san fhiántas ag maireachtáil mar is ceart agus go nadúrtha.	they would live rightly out in the wilt as is right and natural

• Cinnte, beidh mí-ádh ar chuid acu, seans go dtiocfadh ‘fear clubachaidh’ orthu agus go mbeadh
  deireadh tobann nó measartha tobann leo ach ba chinnte go mbeadh saol níbfhearr acu go dtí sin.

  beidh mí-ádh ar chuid acu	some of them would have bad luck
  seans go dtiocfadh ‘fear clubachaidh’ orthu	chance a ‘clubbing man’ would come upon them
  go mbeadh deireadh tobann nó measartha tobann leo .	a sudden or moderately sudden end of them
  ach ba chinnte go mbeadh saol níb fhearr acu go dtí sin	but would certainly be better than the life they have up till then

• Do rogha féin, do hagaois dronuilleogach a d’fhulaing a shaol ar fad nó ceann deas cruinn a mhair is
  a fuair bás agus é san fhiántas!

  Do rogha féin	Your choice
  do hagaois dronuilleogach a d’fhulaing a shaol ar fad	your rectangular haggis that suffered its whole life
  ceann deas cruinn a mhair is a fuair bás agus é san fhiántas	or a nice round one that live and died in the wild

• Tá a fhios agam cén ceann acu a roghnóidh mé féin.

  Tá a fhios agam cén ceann acu a roghnóidh mé féin.	I know which one I will choose

<!–

–>

<!–

–>

Bhí ról ag hearóin i mbás Peaches Geldof – péas

<!–

–>