Irish Class, September 16, 2013

Rang Gaeilge, 16ú lá Mí Mheán Fómhair 2013

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Tuismeánna — Horoscopes

An Tarbhb (20ú lá mí Aibreáin — 20ú lá Mí na Bealtaine). Ní deacair leat fadhbanna a réiteach. Tá a fhios agat go leor réitigh chruthaitheacha, Is foinse siamsa gan deireadh do shamhlaíocht í.

TAURUS (April 20-May 20). You don’t have to reach to come up with solutions. Your imagination is overflowing with creative fixes. It seems to be an endless resource for entertainment, as well.

<!–

–>

An Mhaighdean (23ú lá Mí na Lúnasa — 22ú lá Mí Mheán Fómhair). Tá teaghlaigh cosúil le pacáistí inniu. Ní féidir leat a roghnú as an ngrúpa ba mhaith leat a chaitheamh aimsir leis. Tá sé go léir nó data.

VIRGO (Aug. 23-Sept. 22). Families may seem to come as a package deal today. You won’t get to pick and choose from the group you want to spend your time with. It’s all or nothing.

<!–

–>

teaghlach	household, family	m gs npl teaghlaigh

---

Cré na Cille — Review in Comhar (Continued from August 19)

An bhfuil déine chomh mór san ina aigne ag an Éireannach nach dtig leis bheith ina ealadhnaí mhaith?
Samhlaíocht agus cóimhréir dhá bhun na healadhan. Tá an tsamhlaíocht ag an Éireannach ach ní thagann an chómhréir leis.
Abrann sé an iomad, in áit leigint don mhéid ná deirtear cuid mhór den scéal a inseacht —
mar a dheineann an Francach. Nó cleachtann sé an áiltheoireacht litearga úd a chítear chomh sonruitheach sin
i ngnáthdhrámaí Bhéarla Amharclann na Mainistreach, an fhuirseoireacht pháistiúil úd a loiteann gach ealadha.
Fé mar bheadh duine i lár scéil throm meáite tábhachtach agus go gcaithfeadh sé go hobann trí léim
as a chorp nó go seasóchadh sé ar a cheann.

aigne	mind
tar	come	var pres tig
tig leis	be able to	Don.
ealadhna = ealáin	art
cómhréir	accord, congruity, balance
Abrann sé an iomad	He says too much	var pres of abair
leigint	permit
méid	amount, quantity
ná deirtear	is notsaid
inseacht	telling
cleacht	become accustomed to
áilteoireacht	tricking, joking
liteatha	literrary
chítear	it appears/seems
sonrú	specification
gnáth	usual,
mainistir	monastery	gs mainistreach
Amharclann na Mainistreach	Abbey Theater
fuirseoireacht	fussing, scrambling
páistiúil	children
loit	hurt, wound, injure, damage
meáigh	weigh	va meáite
trom	heavy
obann = tobann	sudden
léim	jump
óch	alas
sóch	comfortable, satisfied
go seasóchadh sé ar a cheann	standing on his head

Níl ealadha Mháirtín Uí Chadhain sa scéal seo saor ó cháineadh. Athabrann sé an scéal go ró-mhinic,
cluin tú a phríomheachtraí dá n-inseacht ag Caitríona Pháidín agus ag na caractaerí eile ar gach dara leathanach.
Tá an iomad eagla air go gcaillfimíd brí agus snáithe an scéil. Tuiteann sé idir dhá stól beagán agus é
ag leagadh amach suíomh an scéil. Níl ins an reilig ach cleas le na caractaerí a bhailiú, a chur ag caint,
níl ann ach meán inste. Deineann sé dearmad de sin nuair thugann sé iarracht ar shaol ‘cille’ do chruthú:
nuair a leigeann sé do mheon Nóra Sheáinin athrú agus fás agus forbairt sa chill; nuair a chuireann sé ag
léamh novellettes í; nuair a thugann sé an Francach a thuit ón spéir isteach ann. Níl de ghnó ag lucht
na cille ach caint a dhéanamh — a meon féin fé mar bhí siad agus iad ar an saol, a nochtadh,
a bpáirt sa phríomheachtra a ríomh. Níl seasamh ná saol acu leasmuigh de sin.

cáin	criticize, condemn
saor ó cháineadh	free from criticism
ath-	re-, second	see abrann above
Athabrann sé	He retells
eachtra	adventure
inseacht	telling
gach dara leathanach	every second page
iomad	great number, abundance, excess
eagla	fear
go gcaillfimíd brí agus snáithe an scéil	lose the meaning and the thread of the story
ag leagadh amach suíomh an scéil	laying out the setting of the story
tuit = tit	fall
stól	stool
leag	knock down
suíomh	site, arrangement
Níl ins an reilig ach cleas le na caractaerí a bhailiú	The cemetery is only a trick to collect the chararacters
inste = insint	narration
meán	average
dearmad	forgetfulness
iarracht	effort, attempt
cruthú	creation
leig = lig	let, allow
meon	mind, disposition, character, temperament	m
athrú	change
fás agus forbairt	growth and development
nuair a thugann sé	when he gives
nochtadh	baring, exposure
eachtraí	adventurer, wanderer; narrator, story-teller
ríomh	calculate
seasamh	upright position, standing
leasmuigh = lasmuigh	outside

Is dearmad leis iad do chur ag caint ar neithe leasmuigh dá n-eolas — ar symposium, ar Rotary,
ar chúrsaí léann Ceilteach agus ar an Iolscoil. Leigeann an t-údar do na neithe atá dá bhuaireamh féin
sleamhnú isteach ins an áit nár chóir dóibh.

dearmad	forgetfulness
neithe = níthe	things
lasmuigh	outside
léann	learning, education, study
iolscoil = ollscoil	university
leig	knock down
leig = lig	let
buair	grieve, vex, perturb	vn buaireamh
dá	to/for his	do + a
sleamhnaigh	slide, slip	vn sleamhnú
cóir	just, proper

Ach bíodh ag duine éigin eile na mion-mháchailí sin do chíoradh. Is beag iad i gcompráid le comhacht,
le fuinneamh le bri bhorb an scéil ina iomláine. Níor scríodh aon rud mar é ar Éirinn i mBéarla, ná ní scríofar.

bíodh ag duine éigin eile	let some other person	3rd pers imp
duine éigin	someone
máchail	blemish, defect
cíor	comb, examine minutely, search, explort
Is beag iad i gcompráid le comhacht	They are quite small compared to the powr
fuinneamh	energy, force
bri	strength, vigor
borb	violent, rude
an scéil ina iomláine	of the whole story
scríodh	was written	p aut
scríofar	will be written	fut aut

Maithim gach locht don údar nuair bhraithim an teanga ann: ag gluaiseacht ina tonnta,
ag scáirdeadh ina srothaibh, ag coipeadh ina guairneáin, ag lígheadh na gcarraigreach mar thaoille tuile.
An bhuirbe shaibhir, rábach, gharbh, thorthach a dhein clú do Phantagruel, do Sancho Panza, do Gil Blas, do Falstaff.

maithim gach locht don údar nuair bhraithim an teanga ann.	I forgive all blame to the author when I feel the language there.
ag gluaiseacht ina tonnta	moving in waves
ag scáirdeadh ina srothaibh	gushing in streams
ag coipeadh ina guairneáin	foaming in whirls
carraig	rock	f pl carraigreacha
taoille = taoide	tide	f
tuile	flood
ag lígheadh na gcarraigreach mar thaoille tuile	licking the rocks like a flood tide
lig	let, allow, permit
buirbe = boirbe	fierceness, rudeness, coarseness
rábach	bold, dashing
garbh	rough
torthach = torthúil	fruitful, rich, fertile
clú	reputation, honor, renown	m4

An té léifeadh an leabhar seo dearfadh sé láithreach gur teanga í seo nach baol dí an bás,
ach gur dual dí borradh ó bhuipne i mbláth agus ó bhláth i dtoradh. Is teanga na mbeo a labhartar i “gCré na Cille.”
Agus cuirfidh an “Chré” chéanna fás faoin phlanda seirgthe leicthe úd a dtugaimíd “Aibheochaint na Gaeilge” air.

An té	the person who
léifeadh	would read	cond of léigh
dearfa	attested, proven
láithreach	present, immediate
baol	danger
baol dí an bás	not in danger of death
dí	to/for her/it	do + í
deoch	drink	gs dí
dual	native, natural; twine, coil, fold
borradh	swelling, growth	m
buipne		???
bláth	flower
toradh	fruit, product, result
labhartar	is spoken
céanna	same
fás faoin phlanda	plant growth
seirg = searg	waste, wither, dry up, shrivel, decline
leachta = leacht	grave, grave-mount
úd	yon, yonder
tabhair ar	give …
áibhéil	great, vast
Aibheochaint na Gaeilge	The Irish Revival