Irish Class, November 26, 2012

Rang Gaeilge, 26 lá Mí na Samhna 2012

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

<!–

–>

‘Gaeilge-phobia’ sa Dáil

1. THUAIRISCIGH an colún
   seo go minic faoin méid
   Gaeilge a labhraíonn
   Gerry Adams agus Enda
   Kenny sa Dáil le linn Ceisteanna
   na gCeannairí.

   tuairiscigh	report	v
   méid	, quantity, extent, number
   ceannaire	leader, guide

2. Is é Adams a chur tús leis an nós
   nua radacach seo nuair a toghadh é
   anuraidh.

   tús	start
   nós	style, manner, custom	m1
   radacach	radical	m1, a1
   nuair a toghadh é anuraidh.	when he was elected last year.	toghadh p aut

3. Ní labhraíonn sé Gaeilge an t-am ar
   fad, ach is beag lá nach mbíonn
   Gaeilge le cloisteáil uaidh.

   an t-am ar fad	all the time
   cloisteáil	hearing, listening
   uaidh	from him	← ó

4. Níl gach duine sásta faoi seo, áfach.
   Chuala mé iriseoir raidió mé fhéin ag
   gearán faoi lá amháin toisc nach
   bhféadfaidís na míreanna Gaeilge a
   úsáid i dtuairiscí a bhí le craoladh,
   amhail is nach mbíonn go leor ráite as
   Béarla sa Dáil le tuairisc 30 soicind a
   dhéanamh.

   áfach	however
   iriseoir	journalist
   gearán	complain
   féad	be able to, ought to
   toisc	expedition, journey, quest, errand, purpose, business
   féad	be able to
   mir	bit, portion	f pl mireanna
   tuairiscigh	report	v
   craoladh	broadcast
   amhail	like, as
   ráite	said	← abair

5. Níl údar gearáin ar bith ag na
   hiriseoirí clóite a bhíonn ag freastal ar
   an Dáil, áfach. Tá cluaisíní ar fáil
   dóibh ar fad, mar atá ag na Teachtaí
   Dála. Ach ní chaitheann formhór na
   n-iriseoirí na cluaisíní. B’fhéidir go
   dtuigeann siad ceard atá á rá as
   Gaeilge nó b’fhéidir go bhfuil náire
   orthu a léiriú go poiblí nach dtuigeann
   siad an teanga.

   údar	author, writer; origin, cause
   gearán	complaint, grievance	m1
   iriseoir	journalist
   clóigh	print	v
   freastal	attendance, service
   áfach	however
   cluaisín	tab, lobe
   dóibh
   Teachta Dála.	Dáil deputy
   cait	wear (out), spend, consume, throw, cast, shoot
   formhór	greater part majority
   ceard atá á rá as Gaeilge	what is said in Irish
   náire	shame
   orthu	on them	← ar
   éirigh	make clear, explain, illustate	vn léiriú
   poiblí	public	a

6. Ar ndóigh, má admhaíonn
   siad go bhfuil fuath acu
   don Ghaeilge, ní acusan atá
   an fhadhb, is ar an teanga
   agus na daoine a
   labhraíonn í atá an locht
   don naimhdeas seo.

   admaigh	acknowledge, admit, confess
   acu	at them, they have	← ag
   acusan	at them, they have	emph ← ag
   locht	fault	m3
   naimhdeas	hostility, malevolance, spite	m

7. Seans go gceapann siad nach féidir
   fiúntas ar bith a bheith le rud a
   deirtear i nGaeilge, nó gur ísliú céime
   de shaghas éigin a bheadh ann éisteacht
   le duine ag labhairt sa teanga
   aisteach seo le cluaisíní.

   ceap	think, shape, invent
   nach féidir	not possible
   fiúntas	worth, merit
   ísliú	lowering, depression
   saghas	sort, kind
   éigin	some
   éisteacht	hearing
   aisteach	peculiar, strange
   cluaisín	tab, lobe

8. Tá sé ina raic idir Adams agus
   tuairisceoir an Irish Times, Miriam
   Lord, faoin gceist seo. Dar léi, níl
   Adams ag labhairt sa Dáil, tá sé ag
   “cleachtadh” a chuid Gaeilge ann. Is
   féidir leis é sin a dhéanamh i gConradh
   na Gaeilge, dar léi. Rinneadh
   comparáid idir Gaeilge a labhairt sa
   Dáil agus an cláirnéid a sheinm ann.
   Ní hé go rabhthas a rá go raibh tuin na
   Gaeilge cosúil le ceol binn, áfach.
   Dóibh siúd gan Ghaeilge[,] is ionann an
   dá rud is cosúil – ní ciall go Béarla
   (mar a tharlaíonn sé, is faoi chúrsaí
   sláinte a bhí Adams agus Kenny ag
   caint).

   raic	uproar, wreck
   Dar léi	According to her
   cleachtadh	habit, practise, experience
   Is féidir leis é sin a dhéanamh	they can do so
   Conradh na Gaeilge	Gaelic league
   comparáid	comparison
   cláirnéid	clarinet	f2
   seinm	playing [musical instruments]
   rabhthas	was	p dep aut of bí
   binn	sweet, melodious
   siúd	that, yon, those
   ionann	same, identical
   an dá rud	both
   ciall	sense, meaning
   mar a tharlaíonn sé	as it happens
   cúrsa	course, round, career, affair

9. Táthar ann a mhaíonn go bhfuil
   dearcadh fuarchúiseach ag muintir
   na hÉireann i leith na Gaeilge, go
   bhfuil cinneadh stuama tógtha acu
   nach bhfuil maitheas eacnamaíochta
   ag baint léi agus gurbh é sin an fáth
   gur tugadh bata agus bóthair di.

   Táthar	Is	pres aut of bí
   Táthar ann	There are those
   maígh	state, claim, boast	v
   dearcadh	look, outlook, consideration	m1
   fuarchúiseach	cool, imperturbable; chilly, frigid; apathetic, indifferent
   leith	in regard to
   cinn	fix, deterimine, decree	vn cinneadh
   stuama	sensible, level-headed
   maitheas	goodmess
   eacnamaíochta	economic
   bata	stick
   di	to her	← do

10. Léiríonn an ‘Gaeilge-phobia’ seo sa
    Dáil go bhfuil an scéal i bhfad níos
    casta ná sin. Tá daoine in Éirinn agus
    tá fadhb ar leith acu leis an teanga,
    beag beann ar chúrsaí eacnamaíochta.

    Léirígh	clarify, explain
    casta	twisted, wound, intricate, complicated
    tá fadhb ar leith acu leis an teanga	they have a particular
    beann	regard
    beag beann	regardless

11. An bundearcadh atá ann ná go
    bhfuil an Ghaeilge lochtach ar
    bhealach éigin, nó gur rud olc í, fiú.
    An dara céim sa phróiseas ná fianaise
    a lorg chun é seo a chruthú. Ó thaobh
    na ndaoine a labhraíonn an teanga,
    dúradh fadó gur ‘savages’ agus ‘barbarians’
    a bhí iontu. Sa lá atá inniu
    ann deirtear gur ‘extremists’, ‘terrorists’,
    ‘peasants’, ‘elitists’, srl. muid.

    bun	base
    dearcadh	look, gaze, vision
    bundearcadh	basic vision
    lochtach ar bhealach éigin	faulty/defective in some way
    nó gur rud olc í	or event be a bad thing
    fiú	even, worth
    An dara céim sa phróiseas	The second step in the process
    ná	is	copula with “fronting”
    fianaise	witness, testimony, evidence
    lorg	seek
    cruthú	creation
    dúradh fadó	told in the past
    a bhí iontu	they were	“are in their”

12. Ar ndóigh is cuma má bhíonn ráitis
    ag teacht salach ar a chéile (is
    bochtáin agus daoine saibhre muid,
    de réir dealraimh), an príomhrud ná
    go gcaithfear cur in éadan na teanga i
    ngach comhthéacs, dar leis na daoine
    sin.

    is cuma	regardless
    ráiteas	statement	m1
    ag teacht salach ar	coming afoul of
    is bochtáin agus daoine saibhre muid,	we are poor and rich people
    de réir	according to
    dealraimh	appearance
    caithfear	one must	aut
    in éadan	against
    dar	seem, it seems

13. Mura bhfuiltear ag rá nach
    labhraíonn éinne í, bítear ag gearán
    faoi na daoine a labhraíonn í, go
    bhfuil siad ag déanamh a mhór astu
    féin, go bhfuil siad ag iarraidh scoilt a
    chothú le daoine gan Gaeilge, nó sa
    chás seo, go bhfuil siad ag “cleachtadh”
    Gaeilge seachas ag labhairt na
    fíortheanga – Béarla.

    Mura bhfuiltear ag rá nach labhraíonn éinne í,	If it is not saying that no one speaks it,
    bítear ag gearán faoi na daoine a labhraíonn í	It is complaining about the people who speak it
    astu	from them	← as
    scoilt	split, crack
    cothú	nourishment, sustenance, maintenance
    cás	case
    cleachtadh	practise, habit, experience	m1
    seachas	besides, other than
    fíortheanga	true language

14. Prionsabail eile ná nach féidir cúis
    mhaith a bheith ag duine chun
    Gaeilge a labhairt – caithfidh go
    bhfuil uisce faoi thalamh ar siúl, go
    bhfuil siad ag lorg deontais nó poist
    sa státchóras.

    Prionsabal	Principle
    ná	is	copula with “fronting”
    cúis	cause, reason, casxe
    uisce faoi thalamh	hidden agenda	“water underground”
    ar siúl	happening
    ag lorg deontais nó poist sa státchóras.	seeking grants or jobs in the state system.

15. Ní féidir cúis mhaith a bheith ag
    daoine atá ag iarraidh go mbeadh
    Gaeilge ag a bpáistí ach an oiread –
    caithfidh go bhfuil scothroghnachas
    nó ciníochas mar bhonn leis na
    Gaelscoileanna, mar shampla.

    cúis	cause, reason, casxe
    Ní féidir cúis mhaith	There can be no good reason
    oiread	amount, quantity, number
    scoth-	semi-, medium, fairly, elite
    roghnachas	choice
    ciníochas	racism

16. Tá na Gaeilge-phobes go tréan in
    éadan Gaeilge éigeantach don
    Ardteist; leatrom uafásach atá ann
    atá á bhrú orthu ag faisistí cultúrtha.

    tréan	strong, intense
    in éadan	against
    éigeantach	compulsory
    leatrom uafásach	terrible oppression
    brú	press, pressure, shove	m4

17. Tá siad chomh láidir céanna ar son
    Béarla éigeantach do chách ó bhreith
    go bás, áfach, ach cur amú airgid atá
    ann seirbhís ar bith ar chur ar fáil do
    na ‘Gaelgores’. Ar ndóigh, má
    admhaíonn siad go bhfuil fuath acu
    don Ghaeilge, ní acusan atá an fhadhb,
    is ar an teanga agus na daoine a
    labhraíonn í atá an locht don
    naimhdeas seo.

    Tá siad chomh láidir céanna ar son Béarla éigeantach	They are as strong in the same way for the sake of compulsory English
    do chách ó bhreith go bás	for everyone from birth to death
    cuir	put	vn cuir
    amú	wasted, in vain
    cur amú airgid	wasting money
    admhaigh	acknowledge, accept, confess
    locht	fault
    naimhdeas	hostility

18. Maidir leis na cúiseanna don
    naimhdeas seo, bhuel, nuair a dúirt
    Freud nach raibh aon mhaitheas sa
    síocanailís do mhuintir na hÉireann,
    ní dóigh liom go raibh sé ag rá go
    raibh sláinte mheabhrach na tíre
    chomh iontach sin nach raibh cabhair
    ar bith uainn.

    Maidir leis na cúiseanna don naimhdeas seo	Regarding the reasons for this hostility
    nach raibh aon mhaitheas sa síocanailís,	there was no good in psychoanalyzing
    ní dóigh liom	I am not of the opinion
    sláinte mheabhrach	mental health
    chomh iontach	so wonderful
    cabhair	help

19. Is maith an rud é gur labhair
    Adams amach faoin gceist seo; ní
    mór cur in éadan iarrachtaí an méid
    Gaeilge a labhraítear sa Dáil nó áit ar
    bith eile a laghdú.

    Is maith an rud é gur labhair Adams amach faoin gceist seo	It is a good thing for Adams to speak out on this question
    in éadan	against
    méid	amount, quantity
    laghdaigh	lessen, decrease, diminish	vn laghdú

<!–

–>