Irish Class, December 5, 2011

Rang Gaeilge, 5ú lá Mí na Nollag 2011

Puipéid na saoirse

Tá beirt phuipéad i ndiaidh theacht ar an saol ó thuaidh agus
chuirfeadh siad sna duibheagáin thú bheith ag éisteacht leo.

saoirse	freedom, liberty	f4
i ndiaidh theacht ar an saol	have just come to life
thuaidh	in the north
chuirfeadh siad	they would put	cond of cuir
duibheag´n	abyss, deep chasm, depth	m1
bheith	being	vn of bí
éisteacht	hearing; silence
leo	with them	← le

Clár úr teilifíse ar BBC 2, atá déanta ag an chorparáid féin, dar
teideal Belfast Fm atá i gceist (ná measc suas é le FM Belfast, banna
leictreonach as an Íoslainn!). Tá an seó leamh, neamhghreannmhar,
lag, bómanta agus gan smaointeoireacht ar bith taobh thiar de.

úr	fresh, new
corparáid	corporate body	f2. ag an chorparáid Donn. C.O/Conn./Mun. ag an gcorparáid
dar	for which	???
teideal	title
dar teideal	to which the title
i gceist	is what we are talking about	“in question”
measc	mix up, stir up
ná measc suas é le	not to be mixed up with
banna	band	[of musicians]
an Íoslainn	Iceland
seó	show, spectacle	m4
leamh	insipid, tasteless, lifeless
lag	weak
greannmhar	funny, humorous; loving; queer
bómanta	slow-witted
smaointeoireacht	thinking
thiar	west, back
taobh thiar de	behind it

Buíochas le Dia nach bhfuil sé ar fáil ach amháin sna sé chontae mar
dá bhfeicfeadh an domhan mór sin, shílfeadh siad nárbh í seo ‘Tír na
Naomh agus na nOllamh’ ar dhóigh ar bith!

nach …. ach amhain	except
ar fáil	available
bhfeicfeadh	would see	cond. of feic
domhan	earth, world	m1
síl	think, consider	cond shílfeadh
ar dhóigh ar bith	anyway
ar ndóigh	of course

Tá an clár suite i mbloc árasáin i mBéal Feirste agus is iad na
puipéid ná DJ Steeky agus Pablo, beirt ógánach áitiúla atá i mbun staisiún
raidió mídhleathach.

bloc	block
ógánach	youth, young man	m1
áitiúl	local
bun	base, bottom
i bun	in charge of
mídhleathach	illegal

Ní amháin gur droch-steiréitíopa iad d’ógánaigh lucht oibre Bhéal
Feirste, agus ní amháin go mbíonn siad ag spalpadh na mionnaí móra i
rith an ama, níl siad greannmhar!

gur	that is
ógánach	youth, young man	m1
lucht oibre	working people	Lucht Oibre “Labor Party”
spalpadh	burst, eruption, outpouring
mionn	crown, diadem, oath	m1
mionn mór	swear word
i rith	during
am	time	m3
greannmhar	funny

Anois, ní miste liom an F mór, táthar ann a bhfuil gráin acu air,
is cuma liom i ndáiríre, a fhad is go bhfuil gá leis sa ghreann, ach ní
gach darna focal, agus ní hé an F mór an focal is measa a úsáideann siad
nach mbeadh ar focal.ie.

ní miste liom	it does not matter to me
buama	bomb	m4
táthar	there is, there are	pres aut of bí
grán	grain	m1
gráin	hatred, ugliness, terror	f
acu	at them, they have	← ag
dáiríre	seriousness
i ndáiríre	in earnest
gá	need, requirement
greann	humor
darna	second	=dara=tarna
measa	worse	comp of olc
bheadh	would be	cond of bí

Agus mé ag amharc air, ní thiocfadh liom gan bheith ag smaointiú siar
ar na laethanta siúd nach raibh stádas mar is ceart bainte amach ag Raidió
Fáilte agus muid ar bharrurlár na Cultúrlainne agus shíl mé liom féin,
nach bhfaighfeadh muidne ar shiúl le rudaí mar seo a rá ar an aer.

amharc	sight, look, view
thiocfadh	would come	cond of tar
ní thiocfadh liom	I could not	Donn. tig liom “I can”
bheith	being	vn of bí
smaoinigh	think, consider
siar	to the back, to the west
siúd	that, those, yon
stádas	status
bain amach	reach, get to, achieve
barr	tip, top, point
Cultúrlann
ar bharrurlár na Cultúrlainne	to the top floor of the Culturlann	Note that this is a specific place
bhfaighfeadh	would get	dep cond of faigh
nach bhfaighfeadh muidne	we would not have gotten
ar siúl	happening
ar shiúl	gone; away

Ansin, rith sé liom gurbh fhéidir go bhfuil na puipéid ábalta rudaí
a rá agus a dhéanamh nach bhfuil daoine daonna in inmhe a dhéanamh.

rith	run
rith sé liom	it occurred to me
ábalta
daonna	human
inmhe	position

Miníonn sé sin ar bhealach an dóigh a raibh Dustin an turcaí ábalta
cur isteach ar an Eurovision agus blas láidir Bhaile Átha Cliath air,
agus gan bheith in ann ceol — cé nach gcuireann sin isteach ar chuid de
na hiomaitheoirí daonna ach oiread.

minigh	smooth, level, explain, interpret
dóigh	way, manner; state, condition
blas	taste, accent
láidir	strong
iomaitheoir	competitor
oiread	amount, quantity, number
ach oiread	either, no more than
cé nach…	that does not…

An uair amháin a mbíonn an puipéad bainte de lámh an phuipéadora, ní
ann dóibh a thuilleadh agus ní ann do bharúlacha s’acu ach oiread. Seans
gur sin an fáth go mbaineann daoine oiread sin sult astu.

dóibh	to/from them	← do
a thuilleadh	additional
barúlach	opinionated
seans	chance, luck	m4 pl seansanna
sult	satisfaction, pleasure, fun
astu	from them	← as
oiread	amount, quantity, number
ach oiread	either, no more than
s’acu	that they have	= seo acu
s’ainne	that we have	= seo againne

In amanna deir siad na rudaí atá ar bhéal na ndaoine, gan teacht
aniar agus gan mórán fadhbanna. Míníonn sé sin an dáimh atá ag na
hÉireannaigh do na puipéid seo, smaoinigh orthu uilig a tháinig amach
thar na blianta.

am	time	m3 pl amanna
aniar	from the back, from the west
minigh	smooth, level, explain, interpret
dáimh	natural affection
orthu	from them	← ó
uilig	all, every
tháinig	came	p of tar

Is cuimhin linn uilig bheith ag amharc ar Bosco agus muid óg, ag
iarraidh fáil amach cad é a bhí taobh thiar den doras draíochta sin,
Dustin an turcaí agus muid ag smaointiú ar an dóigh is fearr lena
thachtadh, Zig agus Zag, na Morbegs, Podge agus Rodge agus ná déanaimis
dearmad ar Muzzy Mór a theagasc an frasa “Is mise Muzzy, Muzzy mór” dóibh
siúd a bhí ag déanamh staidéir ar an Ghaeilge sna 6 chontae ar feadh na
mblianta, cé nár chuidigh sé leo morán agus iad sa Ghaeltacht.

Is cuimhin linn	we remember
amharc	sight, look, view
ag amharc	watching	Donn.
ar an dóigh	of the way, how
tacht	choke, strangle, suffocate	cond thachtadh
déanaimis	let us make/do	1st pers pl imp of déan
dearmad	forgetfulness, negligence, omission, mistake	m1
teagasc	teaching, instruction, doctrine/teach, instruct	m1/v
dóibh	to/from them	← do
siúd	that, those, yon
staidéar	study, steadiness; station; habitat
feadh	extent, distance, duration
ar feadh	as far as
cuidigh	help	v
cé nár chuidigh sé leo morán agus iad sa Ghaeltacht	although they did not help much and are in the Gaeltacht

Cruthaíonn na puipéid bealach amach agus urlabhra do mhuintir na tíre
seo, a bhfuil eagla orainn an rud atá ar ár n-intinn a rá amach, ach
má chuirtear giota éadaí ar ár lámha agus muid i bhfolach faoi thábla,
deirfeadh muid rud ar bith.

cruthaigh	create, form, prove
bealach	way
urlabhra	speech, diction
eagla	fear
orainn	on us	← ar
intinn	mind
cuirtear	are put	má forces lenition in Donn., Conn.
giota	bit, piece
éadach	cloth, clothing, clothes	éadaí
folach	hiding, covering, concealment	m1
i bhfolach	hidden
tábla	table

Samhlaigh dá mba rud go raibh puipéad ar láimh againn agus muid ag dul
chun na faoistinne (aon duine a théann a thuilleadh), tá mé ag déanamh go
mbeadh i bhfad níos mó paidreacha ráite ná mar a bhíonn ag an bhomaite,
nó ar chéad dáta, cá bhfios cad é a thiocfadh amach.

Samhlaigh	imagine
mba	was/would be	relative form of copula ba
Samhlaigh dá mba rud	imagine if
lámh	hand	f2 ds láimh
faoistin	confession	f11
théann	were going	p hab of téigh “go”
fad	length, extent, duration	m1
níos mó	bigger, greater
paidir	paternoster, prayer	f2 pl paidreacha
bíonn	used to be	p hab of bí
bomaite	minutes	[???]
céad	first, hundred
dáta	date, period	m4
thiocfadh	would come	cond of tar

Na puipéid abú a deirim féin, viva na puipéid, viva la revolución agus
amach leis an fhírinne, ach nach féidir linn é a dhéanamh ar dhóigh níos
greannmhara ná boic nua an BBC?

abú	forever
fírinne	truth
linn	with us	← le
dóigh	way; manner; state, condition
boc	buck, boyo

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

---

<!–

–>

Scéal

Mar a fhios agaibh, thit sneachta tráthnóna agus oíche Dé Sathairn.
Glan mé an sneachta le sluasaid ar maidin Dé Domhnaigh
Glan mé an sneachta go leir.
Fhan mo mhac istigh. Bhí sé ag léamh an nuachtáin.
Tá mé seasca bliain d’aois.
Tá sé ceathair bliain fiche d’aois, ach tá siondróm Asperger air.
Ní thuigeann sé roinnt rudaí
Ní raibh mé sásta fós.
Glanfaidh sé sneachta an chéad uair eile.

scaití	sometimes	Conn.
amhlaidh	thus, go
gurb amhlaidh duit	same to you
go mba hé = gurbh é	that is
deifrigh	hurry, hasten

Seanfhocail “Proverbs”

Is minic a gheibhean beal oscailt diog dunta!	An open mouth often catches a closed fist!
Is minic a bhris beal duine a shron.	Many a time a man’s mouth broke his nose.
Coimhéad fearg fhear na foighde.	Beware of the anger of a patient man.

<!–

–>