Irish Class, March 28, 2011

Rang Gaeilge, 28ú lá Mí na Márta 2011

<!–

Fadas: áéíóúÁÉÍÓÚ

–>

Will passed around a copy of Cén Sórt é?:

A compendium of the varied and vast words in the Irish language to describe different kinds of people. The work was assembled using a wide range of authoritive sources and contains cross-references to these sources. It will be both a source of reference and pleasure for users of the language.

At a glance, most of the “words … to describe different kinds of people” seem to be negative. Looks like fun,
and well worth a few Euros.

Mar a Fuair an Duine an Teanga

1. I dtús an tsaoil, nuair a chruthaigh Dia an domhan chruthaigh sé neamh ‘s réaltaí agus chruthaigh
   sé an duine. Bhí an duine ag dul thart gan smid chainte aige. Ní raibh sé in ann labhairt ar chor ar bith
   mar ní raibh aon teanga aige.

   tús	beginning, start, origin
   saol	time, life, world	m1
   cruthaigh	create, form, prove
   neamh	heaven, sky	f2
   thart	round, about, by
   smid	breath, puff, word	f2
   in ann	able to
   labhairt	speaking, speech, call

2. Ach faoi cheann scaithimh thug Dia faoi deara é agus dúirt sé, an bhfuil a fhios agat, go mb’fhearr
   dóibh bheith in ann labhairt. Agus thug sé glaoch do dhuine as gach uile náisiún teacht nó go
   dtabharfadh sé teanga dóibh. Tráthúil go leor, an dtuigeann tú, is é an tÉireannach an chéad duine a
   tháinig i láthair mar bhí an-fhonn cainte air agus nuair a tháinig sé ann is éard a bhí réitithe ag Dia
   tornapa mór agus dúirt sé leis:

   faoi cheann míosa	in a month’s time
   uaireanta, scaití	sometimes
   scaitheamh	while, spell	gs scaithimh
   tabhair …. faoi deara	notice
   fearr	better	comp of maith
   go mb’fhearr	would be better
   dóibh	to/for them	← do
   bheith	being	vn of bí
   glaoch	call, calling
   nó go	in order to	/nu: go:/
   tabhair	give	cond tabharfadh
   tráthúil	timely, opportune, apt
   tháinig	came	p of tar
   láthair	place, spot, site
   fonn	desire, inclination
   is éard	what	← é rud
   réitigh	level, smooth, prepare	v
   tornapa	turnip

3. ‘Gearr anois píosa amach as sin, agus socraigh isteach i do bhéal é,’ a deir sé, ‘a dhéanfas múnla le
   haghaidh do theanga.’ Ní dhearna an tÉireannach ach dhá leath a dhéanamh de agus ghearr sé an píosa
   ab fhearr a bhí istigh ina cheartlár, ghearr sé amach é. Bhí sé á shocrú agus á shníomhachán ‘s ag baint
   písíní agus sliseoigíní de nó go raibh sé chomh snoite agus é ina mhúnla chomh deas. Shocraigh sé
   isteach é is ní raibh deifir ar bith air mar ní raibh aon duine eile ag tuineadh leis. Agus nuair a bhí sé
   sin déanta aige. bheannaigh Dia é agus dúirt sé leis: ‘Anois, tá do theanga agat,’ a deir sé, ‘agus labhair í
   agus coinnigh í an dá lá’s mhairfeas tú.’ Ghlac an tÉireannach buíochas le Dia agus d’imigh sé leis agus
   thosaigh sé á labhairt agus níor dhún sé a bhéal riamh ó shin.

   gearr	cut, shorten (v); short, near (a)	v here
   amach	out
   socraigh	settle, calm arrange
   dhéanfas	will make	dep fut of déan
   múnla	mould, cast, form	m4
   leath	aide, part, half
   ab fhearr	that was best	p/cond of is fearr
   ceatlár	exact center	m1
   ghearr sé amach é	he cut it out
   socrú	settlement, arrangement	m4
   sníomhachán	pinning
   písíní	little pieces
   sliseog	chip, shaving
   chomh	as so
   snoite	shaped, sculpted
   deifir	hurry
   tuineadh	(act of) pressing, persuading
   beannaigh	bless, greet
   coinnigh	keep, maintain
   mair	live, last, survice	dep fut mhairfeas
   glac	take, accept
   buíochas	thanks
   riamh	ever, never
   riamh ó shin	ever since

4. Ach bhí an tÉireannach, an dtuigeann tú, bhí an tús aige. Bhí an teanga ba dheise agus ba
   cheolmhaire agus ba bhlasta agus ba bhinne agus ba bheannaithe dá raibh ar dhroim an domhain aige.

   bhí an tús aige	he was first	“He had the start”
   deis	right
   ba dheise	most pleasant
   ceolmhar	musical
   blasta	tasty
   binn	sweet, melodious
   beannaithe	blessed, holy
   droim	back, ridge
   ar dhroim an domhain aige	he was on top of the world	“He had the back of the world”

5. Agus ansin tháinig daoine as tíortha eile. Tháinig an Síneach agus ghearr sé píosa amach é féin
   agus shocraigh sé isteach ina bhéal é. Nuair a bhí sé réitithe aige thug Dia a bheannacht dó agus dúirt
   sé leis: ‘Labhair do theanga anois agus coinnigh í agus bíodh meas agat uirthi,’ a deir sé, agus d’imigh
   an Síneach, ghlac sé buíochas leis agus tá sé féin ag labhairt a theanga riamh ó shin. Agus gach uile
   náisiún eile mar an gcéanna.

   tíortha	countries, lands	pl of tír
   dó	to/for him	← do
   bíodh	Let it be	3rd p imp of bí
   meas	respect, judge
   céanna	same

6. Ach ba é an Sasanach ansin an duine deireanach a tháinig mar bhí sórt drochamhras éigin aige go
   raibh rud éigin ar bun ag Dia nach raibh ceart agus is é a tháinig sa deireadh, agus nuair a tháinig sé ní
   raibh aon bhlas den tornapa fágtha, ach na sliseoigíní beaga agus na písíní a bhí bainte de na teangacha
   eile uile agus ní raibh aige ach lán a ghlaice den mhangarae a chur siar ina bhéal de na písíní beaga seo.

   sórt	sort, kind, variety
   drochamhras	misgiving, distrust
   éigin	some
   rud éigin	something
   bun	base, bottom
   go raibh rud éigin ar bun ag Dia nach raibh ceart	that something was not right with God
   ní … aon bhlas	nothing
   fágtha	left
   bainte	taken
   lán	full
   glac	hand, handful
   mangarae	huckster’s wares, assorted collection, junk
   siar	to the west, back
   de na písíní beaga seo	from these little pieces

7. Bheannaigh Dia é agus dúirt sé leis imeacht agus a theanga a labhairt agus d’imigh. Ghlac sé
   buíochas le Dia agus tá sé á labhairt ó shin. Ach sin é an fáth a bhfuil an teanga Ghaeilge chomh blasta
   agus chomh binn agus nach bhfuil sa teanga Bhéarla ach cinéal mangarae, mar níl inti ach píosa de
   gach uile chineál teanga dá bhfuil sa domhan.

   cinéal	kind, species, sort	m1

Taispeáin agus Inis — “Show and Tell”

<!–

–>